15
haqida
logistika, iqtisodiyot va ijtimoiy muhitning turli sohalarida oqim
jarayonlarini yaxshilashdir.
Tajriba shuni koʻrsatadiki, iqtisodiyotning
ham ishlab chiqarish,
ham xizmat koʻrsatish sohalarida qoʻllaniladigan logistika tamoyillari va
usullari. Ma‘lumki, ishlab chiqarish tarmoqlari – bular togʻ - kon qayta
ishlash sanoati, qishloq xoʻjaligi, kapital
qurilish va infratuzilmaga
xizmat koʻrsatish, transport, logistika, savdo, uy-joy, saqlash, aloqa,
axborot yigʻish va qayta ishlash turlari haqida, ta‘lim, sogʻliqni saqlash,
ijtimoiy xavfsizlik va boshqalar. Ushbu tarmoqlarning har biri uchun
logistika vositalaridan foydalanishda oʻz afzalliklari va oʻziga xosliklari
bilan ajralib turadigan tadbirlar yotadi.
Amaliyot shuni isbotladiki, bu
vositalar yagona iqtisodiy birlikning tor doirasida emas, balki bir necha
subyektlarning oʻzaro ta‘sir tizimini tashkil qilishda koʻproq samara
beradi.
Logistika, zamonaviy axborot texnologiyalarini oʻzlashtirgan holda,
bugungi
kunda
ham
iqtisodiy,
ham
murakkab
muhandislik
muammolarini hal qilishda, xususan, bilim talab qiladigan mahsulotlarni
yaratish va foydalanishda qilishda keng qoʻllanilmoqda.
Logistikaning
asosiy funksiyalari (vazifalari) quyida keltirilgan:
xom ashyo va mahsulotlar oluvchilarga joʻnatuvchilardan
oldindan eng oqilona (tariflar uchun) yoʻnalishni tanlash;
qadoqlash, yuk, yuk tashish, yuk tashish, ortiqcha yuk va
toʻliq xavfsizligini ta‘minlash
uchun tashkil yetish;
xomashyo va mahsulotlarni xarid qilish va yetkazib
berishning optimal hajmlarini aniqlash, yetkazib beruvchilar,
iste‘molchilar va tranzitdan ularning inventarizatsiyasini
minimallashtirish;
boshqaruv tartiblari-xom ashyo va mahsulotlar uchun
buyurtmalar;
saqlash va xom ashyo va mahsulotlarini keyingi tarqatish
uchun eng yaxshi imkoniyatlar bilan yanada samarali saqlash
muassasalari foydalanish;
bojxona xarajatlarini tezlashtirish
va kamaytirish hamda
yangi tartiblarni sugʻurtalash;
16
mahsulot tashishni tashkil etish;
zahiralarni omborlarda saqlash;
zahiralarni optimallashtirish;
moddiy resurslar zahirasini nazorat qilish;
tayyor mahsulotlar zahirasini nazorat qilish;
ortish-tushirish ishlari;
axborot oqimlarini yoʻnaltirish;
boshqa logistik operatsiyalar.
Logistikaning asosiy
tamoyillari esa quyidagilardan iborat:
1. Oʻzini oʻzi tartibga solish (ishlab chiqarishning mutanosibligi).
2. Moslashuvchanlik (xarid va yetkazib berish jadvalriga
oʻzgartirish kiritish mumkinligi).
3. Zahira hajmini minimallashtirish.
4. Mahsulot harakatini modellashtirish.
5. Yangi axborot tizimlaridan maksimal foydalanish
(kompyuterlashtirish).
6. Resurslar bilan ta‘minotdagi ishonchlilik.
7. Tejamkorlik (isteʻmolchida mavjud mahsulot
zahirasi darajasini
30-40 foizgacha kamaytirish, axborot xizmati darajasini oshirish).
Logistikani joriy etish uchun quyidagilarning boʻlishi taqozo
etiladi:
-
raqobatchilik;
-
moʻl-koʻlchilik (taqchillikning yoʻqligi).
