TX R O R
E L E K T R O N IK A VA E L E K T R O N
TUZILMALAR
ASOSLARI
9.1. Umumiy tushunchalar
Elektronika — gaz, qattiq jism,
vakuum va boshqa mu-
hitda elektromagnit maydon ta'siri natijasida hosil bo‘lgan
elektr o‘tkazuvchanlikni o‘rganish va undan foydalanish
masalalari bilan shug‘ullanuvchi fan sohasidir.
Qaysi muhitda elektr o‘tkazuvchanlik hosil bo‘lishidan
qat’i nazar, bu o‘tkazuvchanlik zaryadlangan zarrachalar-
ning (elektron, ion va hokazo) harakati bilan bog'liq.
Raqamli texnologiyalaming
rivoji hozirgi zamon avto-
matika va telemexanika, kosmik va harbiy texnika,
hisoblash
texnikasining rivoji, aynan elektronika fanining nazariy va
amaliyotining misli ko'rilmagan darajadagi rivojlanganiga
asoslangan. Ishonch bilan ta'kidlash mumkinki, yaqin yillarda
mikroelektronika deb atalmish elektronika fani bir qismining
rivojlanishi
hayotning barcha sohalariga, sanoat ishlab
chiqarishi, sotsial-ijtimoiy, uy-ro‘zg‘or,
qurilish va hokazo-
larga katta ta'sir ko‘rsatadi. Elektronika fanining rivojlanishiga
elektrovakuum asboblari asos bo‘ldi. Bu asboblar hozirgi
vaqtda qo‘llanilmaydi. Lekin elektron asboblarning ishlash
prinsipini aynan shu priborlar misolida ko‘rib
chiqish
maqsadga muvofiqdir.
Elektron vakuum asbob ichiga ikki elektrod — anod va
katod joylashtirilgan bo‘lib, havosi so‘rib olingan shisha
idishcha(ballon)dan iborat.Uning ishlash prinsipini termo-
elektron emissiyasiga, ya'ni vakuumda qizdirilgan metalldan
elektronlar uchib chiqishiga asoslangan. Elektrodlardan biri —
katod elektr toki bilan qizdiriladi. Qarama-qarshi elektrod —
anodni
musbat ishorali qutbga ulasak, katoddan otilib
chiqayotgan manfiy ishorali zaryadlangan zarrachalar —
elektronlar anodga qarab yo'naladi. Demak, elektr toki hosil
bo‘ladi. Anod manfiy qutbga ulansa tok o‘tmaydi. Bunday
elektron asbob
diod deb ataladi va uning asosiy xossasi tokni
bir tomonlama o‘tkazishdir, ya’ni undan faqat m a'lum
ishorali tok o ‘tadi. Diodning sxemasi 9.1- rasm,
a da,
uning
volt-amper xarakteristikasi 9.1- rasm,
b da ko'rsatilgan.
100
www.ziyouz.com kutubxonasi
