nolga teng bo‘ladi. Yarimo‘tkazgichli diodning volt-amper
xarakteristikasi aynan ana shu xossani aks ettiradi. To‘g‘ri „
UG“
kuchlanish bilan ta’sir etganda,
p-n- o‘tishga ta’sir qiluvchi
elektr maydon qarshilikni keskin kamaytiradi, tok esa keskin
oshadi. Bu kuchlanish teskari ishorali bo‘lganda, kuchlanish
o‘nlab marotaba oshganiga qaramasdan, (9.4-rasm) tok kichik
bo‘ladi. Bu diodning asosiy xususiyati hisoblanadi. Agar yarim-
o ‘tkazgichli diod va lampani diodning
volt-amper xarakte-
ristikasiga (9.2- rasm,
b) solishtirsak, har ikkala asbob tokni
bir tomonlama o‘tkazish xususiyatiga ega ekanligini ko‘ramiz,
lekin yarim o‘tkazgichli diodda bu xususiyat yaqqolroq
namoyon bo‘ladi.
Keyingi mavzularda diodning, aynan ana
shu xossasiga asoslangan tuzilma — to‘g‘rilagichlar haqida fikr
yuritamiz. Tuzilishiga ko‘ra yarimo‘tkazgichli diodlar: „nuq-
tali“ va „yalpoqli“ diodlarga bo‘linadi. Ular volt-amper xarak-
teristikalarining umumiy ko‘rinishida farq kam. „Nuqtali“
diodlaming „to‘g‘ri“
toki kichik, lekin katta chastotaga, bir
necha Mgs moslangan. 9.5- rasmda
;
ham yalpoqli, ham nuqtali diodning
.!
volt-amper xarakteristikasi ko‘rsatil-
®;;
gan. Atrof-muhitning harorati 20°C
6
.!
bo'lganda o ‘tayotgan tok
1 = 400 A
dan ham oshishi mumkin. 9.5- rasmda
nuqtali diodning volt-amper xarak-
teristikasi ko‘rsatilgan. Atrof muhit-
ning harorati 20°C bo‘lganda eng katta
tok 10 A dan oshmaydi.
r
u
9.5- rasm.
103
www.ziyouz.com kutubxonasi
Quyidagi jadvalda nuqtali va yalpoqli
diodlaming asosiy
ish kattaliklari keltirilgan.
Diod
turlari
Ruxsat etilgan
to ‘g‘ri tok, A
Ruxsat etilgan
teskari
kuchlanish, B
Teskari
qarshilik,
M O
m
Nuqtali
- 0 ,0 1
0,1
- 2 5
150
- 0,5
10
Yalpoqli
- 0,1 500
- 50 600
- 0 ,0 1
1,0
Agar teskari kuchlanishni uning ruxsat etilgan qiymati-
dan oshirsak (jadvalda ko'rsatilgan), teskari tok keskin oshadi,
diodning harorati juda ko‘tarilib shikastlanadi, ya’ni elektr
teshilish
yuz berib, diod yemiriladi. Lekin, haroratning yo‘l
qo‘yib boimaydigan qiymatgacha ko‘tarilishining oldini olsak,
diod teskari kuchlanishda ishlashi mumkin. Bunday asbob
stabilitron deyiladi. Bu asbob elektr zanjiri yoki mexanizm-
laming kuchlanishi m aium qiymatdan oshib ketmasligini
ta'minlaydi. Demak, stabilitron elektron mexanizm
yoki uning
bir qismining kuchlanishini m aium kattalikdan oshmasligini
ta’minlovchi asbob ekan. Haroratning y o i qo‘yib boim ay-
digan qiymatgacha ko‘tarilishining har xil usullar bilan oldi
olinadi. Masalan, puflab stabilitron atrofini biroz sovitish.
Diodlar va stabilitronlar
elektron mexanizmlarda keng
qoilaniladi.
