Tuzilmalar asoslari

lashtirgan elektr kattalik, ya’ni tok yoki kuchlanishdir. Axborot 
tok yoki kuchlanishning amplitudasi yoki chastotasida ifoda- 
langan (mujassamlangan) bo‘ladi. Demak, kuchaytirgichlar 
qaysi kattalik kuchaytirilishiga qarab kuchlanish kuchaytir- 
gichi, tok kuchaytirgichi va quvvat kuchaytirgichlariga bo‘li- 
nadi. Kuchaytirgichlar qanday chastota oralig‘ida ishlashiga 
ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi:
1
. Asta-sekin o'zgaruvchi signalni bir gers chastotaning 
kichik ulushlaridan boshlab bir necha kilogersgacha oshirib 
beradigan kuchaytirgichlar shartli ravishda o ‘zgarmas tok 
kuchaytirgichlari deyiladi.
2. Past chastotali kuchaytirgichlar signalining chastotasi 
10 Hz — 20 kHz oralig‘ida o‘zgaradi.
3. Chastota orqali keng kuchaytiigichlar — 
1
Hz -r 10 MHz.
4. Saylovchi kuchaytirgichlar — ma'lum bir chastotali 
signalni kuchaytiruvchi kuchaytirgichlar.
Kuchaytirgichlar 10
—6
10—7 voltli kuchlanish va
10—14 -j- 10—6 amperli tokni kuchaytirish xususiyatiga ega. 
Yarimo‘tkazgichli kuchaytirgichlar, yuqorida ta’kidlab o'tgani- 
mizdek, umumiy emitterli, umumiy bazali va umumiy kol- 
lektorli bo'ladi. Sanoat elektronikasida ko‘pincha umumiy 
emitterli kuchaytirgichlar qo‘llaniladi. Bu turdagi kuchay- 
tiigichning sxemasi 9.18- rasmda ko‘rsatilgan va bu sxema qu- 
yidagicha ishlaydi.
= 
0
bo‘lganda, ya’ni signal nolga teng bo‘lganda, 
baza toki /b o‘zgarmas, kollektor va emitter toki / k ham 
o'zgarmas kollektor-emitter kuchlanishi:
^ o = ~ ( ^ ~ k V -
110
www.ziyouz.com kutubxonasi

Signalning kirish kuchlanishi turtkisimon o'zgarganda 
kollektor toki ham o'zgara boshlaydi, demak, chiqish kuch- 
lanishi UcKiq = /k • /?ist ning o‘zgarishi ancha katta bo'ladi, 
chunki kollektor-emitter tokining o'zgarishi shu manba 
hisobiga kuchaytiriladi. Sig‘im Ss chiqish toki i ning 
0
‘zgar- 
mas tashkil qiluvchisini iste'molchi tomon o ‘tkazmaydi. 
Umuman olganda, kuchaytirgichlaming turlari va bajaradigan 
vazifasi keng doirada o‘zgaradi. Hozirgi vaqtda mikrosxemalar 
asosida yaratilgan operatsion kuchaytirgichlar ishlab chi- 
qarilmoqda. Bu kuchaytirgichlarning amplituda-chastota 
xarakteristikasi ularni keng ko‘lamda ishlatish imkoniyatini 
beradi. Bu kuchaytirgichlaming kuchaytirish koeffitsiyenti 
( K ) 
103
dan 
105
gacha, chastota kuchaytirish oralig‘i (/") 
10
dan 
100 MHz gacha o‘zgaradi.

Download 0,9 Mb.