‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash mexanizmlari




Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/10
Sana21.02.2024
Hajmi0,9 Mb.
#160187
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
4-mavzu

9.4. 0 ‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash mexanizmlari
Biz bilamizki, elektr energiyasi, asosan, o‘zgaruvchan 
uch fazali tok ko‘rinishida ishlab chiqariladi. Ko‘pincha 
o ‘zgarmas tok manbayi zarur bo‘ladi. Shunday hollarda 
to‘g‘rilagichlardan foydalaniladi. To‘g‘rilagichlarning eng 
sodda sxemasi bir davrli, bir fazali to‘g‘rilagichlardir. Uning 
sxemasi va to‘g‘rilangan tokning vaqt diagrammasi 9.14- rasm- 
da ko‘rsatilgan. Yarimo‘tkazgichli diod tokning faqat bir 
ishorali qismini o‘tkazadi. Demak, to‘g‘rilagichning kirish 
qismida bir fazali o ‘zgaruvchan tok bo‘lsa, chiqishida faqat 
musbat ishorali yarim davrlari qoladi.
Ko‘pincha to'g'rilagichlar transformatorlarning ikkilam- 
chi chulg'amiga ulanadi, chunki o ‘zgarmas tok iste'molchisi, 
masalan, magnitofonning kuchlanishi U = 9V. Demak, to ‘g‘- 
rilagich bu yerda elektr tarmoq va o‘zgarmas tok iste’molchisi 
o‘rtasida kuchlanishni moslash mexanizmi bo‘lib ham xizmat 
qiladi.
9.14- 
rasmdan ko'rinib turibdiki, to‘g‘rilagichning chiqish 
qutblaridagi kuchlanish manfiy ishorali o ‘zgaruvchan 
impulsdir. To‘g‘rilagich bu ko‘rinishda qollanilmaydi. Ko‘- 
pincha, 9.15- rasmda ko‘rsatilgan ko‘prik to‘g‘rilagichlardan 
foydalaniladi. Bu to‘g‘rilagichda diod xossasidan foydalanilib, 
o‘zgaruvchan tokning manfiy yarim davriy qiymati yo‘nalishi
108
www.ziyouz.com kutubxonasi


o'zgartiriladi. Natijada chiqish qutblarida faqat musbat isho- 
rali yarim davriy qiymat ta’sir ko'rsatadi.
Lekin bu shakldagi kuchlanish ham iste’molchilarni qa- 
noatlantirmaydi. Shuning uchun to‘g‘rilagichning chiqish 
qutblariga parallel ravishda sig‘im va ketma-ket induktivlik 
ulanadi. Bu ikki element kuchlanishga ta'sir ko‘rsatadi, kuch- 
lanishni tekislab, vaqt davomida kattaligi o ‘zgarmaydigan 
kattalikka yaqinlashtiradi (9.16- rasm). Bu turdagi to‘g‘rilagich 
radioteleapparaturada, payvandlash apparaturasi va hokazo- 
larda keng qo‘llaniladi.
Uch fazali elektr tokini to‘g‘rilashda 9.17- rasmda ko‘rsa- 
tilgan sxema qo'llaniladi. Har uchala faza toklari bir-biridan 
1200
elektr gradusga siljigani tufayli chiqish kuchlanishining 
shakli ancha tekis bo‘lib, bu yerda silliqlovchi L, C filtrning 
zarurati yo‘q. Sxemaning bu turi avtomobilda qo‘llanadigan 
uch fazali sinxron generator va shahar elektr transportini 
(metro, tramvay, trolleybus) o‘zgarmas tok bilan ta'minlovchi 
tortish podstansiyalarida qo‘llaniladi.

Download 0,9 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



 ‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash mexanizmlari

Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish