mumkin. Turtkini xarakterlovchi kattaliklar:
T — davr va
turtkining o'zgarish tezligi, / — chastotadir. Turtkining
chastotasi har xil uskunalarda har xil bo‘Iadi. Masalan,
EHMda
bu chastota qancha katta bo‘lsa, EHMning ishlash tezligi
shuncha yuqori bo‘ladi. Turtki mexanizmining chastotasi
amplituda-chastota egri chizig‘i bilan xarakterlanadi.
Turtkilar majmuasi axborotni mujassamlaydi. Masalan,
turtki „
1
“ raqamli bo‘lsa, turtki bo‘lmagan vaqtni „
0
“ deb
olamiz. Mana shu ikki raqam
orqali barcha kattaliklar, tu-
shunchalar, mantiq elementlari, xullas, istalgan fikr,
raqam
va hokazo ifodalanadi. Raqamli EHMning asosi mana shu
prinsipga, ya’ni barchatushuncha, raqam,
tekst vamantiq
tushunchalarini ikki raqam bilan ifodalashdir. Shuni ta’kid-
lab o ‘tish lozimki, EHMning asosi bo‘lmish raqamli tuzilma
hozirgi vaqtda radio-teleapparaturaga, avtomatik yuritmalaiga,
elektr o‘lchash va nazorat asboblariga, uy-ro‘zg‘or uskuna-
lariga, xullas, turmushning barcha sohalariga kirib kelyapti.
Turtki mexanizmlarining asosiylaridan biri bu —
trigger
hisoblanadi. Uning sxemasi 9.20- rasmda ko‘rsatilgan.
Birinchi
tranzistorga boshlang‘ich turtki berilganda birinchi 7j ochiladi,
turtki ma’lum kattalikka yetgandan keyin 7j yopiladi va
T2
ochiladi. Shunday qilib,
T{ va 7j
navbatma-navbat ochilib-
yopiladi, natijada chiqish kuchlanishi
U2 turtki ko'rinishida
(9.19- rasm) o‘zgaradi. Arrasimon kuchlanish ishlab chiqa-
ruvchi mexanizm ham turtki mexanizmiga kiradi.
Uning sxe-
112
www.ziyouz.com kutubxonasi
