U. M. Matmusayev, M. Q. Qulmetov, T. A. Ochilov, T. A. Toytrova, J. R. Muxtarov metrologiya, stand artlash

Shunday qilib, eshilish koeffitsientining sonli qiymatlari yuqoridagi formula 
b o ’yicha hisoblashda bir xil bo’ladi. Bunday qayta hisoblash, agar eshilish 
koeffitsienti 
a,
quyidagi formula bo’yicha aniqlanganda kerakdir.
a = K y f f
 
( 1.11)
a
va 
a,
solishtirish uchun quyidagi formula bo’yicha amalga oshiriladi.
or, = 0,316 or 
(1.12)
M utloq va nisbiy mustahkam lik to ’qim achilik materiallarining mutloq 
mustahkamligini xarakterlaydi, massa birligida (kg,g) noto’g ’ri ifodalanadi. U har 
doim (N, dan, sN, kgk, gk) kuchni o ’lchash birligida ifodalanadi. Bazi bir hollarda SI 
tizim birligida o ’tishda karrali va ulushli birliklar q o ’llaniladi, yani kgk birligi o ’m iga 
dekanyuton (dan), gk birligi o ’rniga santinyuton (sN).
Tanho tola va iplam ing solishtirma uzilish kuchi P„ birlik chiziqiy zichlikka 
to ’g ’ri keluvchi mustahkam lik bilan xarakterlanadi va u quyidagi form ula bo’yicha 
hisoblanadi.
P „ = P X / T
(1.13) 
bu erda: Px - to la yoki ipning haqiqiy mustahkam ligi, sN;
T - tola yoki ipning chiziqiy zichligi, teks.
Uzilishdagi uzayish esa quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi.
Lp = 0 , 0 0 \P x N
(1.14)
Uzilishdagi mutloq uzayish 
Ly
uzilish paytida ip namunasining ch o ’zilishi 
bo’lib millim etrda ifodalanadi va u quyidagi formula b o ’yicha hisoblanadi.
Lv =Lk - L o
(1.15)
bu erda: L0-nam unaning boshlang’ich uzunligi, mm;
LK-nam unaning uzilishdan oldingi uzunligi, mm.
Uzilishda bajarilgan ish R tashqi kuchlar tasirida namunaning tuzilishda 
qanchalik miqdorda energiyani sarflanishini, tuzilishida namuna tuzilishining 
energiya bilan bog’liqligini k o ’rsatdi.
48

Uzilishda bajarilgan ish quyidagi form ula yordam ida hisoblanadi.
R =
( L 1 6 >
bu erda: R -uzilishda bajarilgan ish, д а н *
c m
; 
PM-nam unaning mustahkamligi, 
kgk; Lv-uzilishdagi uzayish, mm; 7 -to’Iiqlik koefitsienti.
Uzilishdagi solishtirma ish hajmi V va o g ’irligi G bo’yicha mos ravishda 
quyidagi formulalar orqali hisoblanadi.
rv = R / V
rt = R I G
(1.17)
bu erda: V -nam unaning hajmi, sm 3;
G -nam unaning og’irligi, g.
Tola va iplaming gigroskopik xossalari nisbiy hisoblanadi, foizda ifodalanadi.
Buyumlaming 
o ’tkazuvchanligi. 
Havo 
o ’tkazuvchanlik, 
nam 
va 
suv 
o’tkazuvchanlik SI tizm ida yuza m 2 da, havo, suv va b ug’ning o ’tish vaqti sekundda 
ifodalanadi. Havo, bug’ va suvning o ’tish miqdori qulay ravishda m 3 yoki kg, dm3 
yoki mg da ifodalanadi.

Download 8,02 Mb.