|
U. M. Matmusayev, M. Q. Qulmetov, T. A. Ochilov, T. A. Toytrova, J. R. Muxtarov metrologiya, stand artlashBog'liq Metrologiya, standartlash va sertifikatlash asoslariKo’rsatkichning
nomi
Paxtadagi tolaning tipiga oid me'yor
la
16
1
2
3
4
5
6
7
Shtapel massa
uzunligi, mm,
kamida
40,2
39,2
38,2
37,2
35,2
33,2
31,2
30,2
29,2
Chiziqiy zichlik,
mteks, ko’pi bilan
125
135
144
150
165
180
190
200
200
Solishtirma uzilish
kuchi: I nav, sN/teks
36,3
35,3
34,3
32,4
30,4
26,5
25,0
24,5
24,0
II nav, kamida
sN/teks
34,3
33,3
32,4
30,4
28,4
25,0
23,0
23,0
22,5
la, lb, 1, 2 va 3 tipdagi tolalarga ega b o ’lgan paxta uzun tolali, 4, 5, 6 va 7
tipdagi tolalarga ega bo’lgan paxta esa o ’rta tolali paxta navlariga kiradi.
Paxta tolasi eng yomon ko’rsatkichlari bo’yicha tipi aniqlanadi. Xalqaro
standartlar va m ikroneyr k o ’rsatkichi
bo’yicha klassyor uslubi bilan tola sifati
aniqlanadi. Paxta tolasi nuqsonlari va iflos aralashm alarining m iqdoriga k o ’ra
o ’zining rar bir naviga qarab quyidagi sinflarga b o ’linadi; oliy, yaxshi, o ’rta va iflos.
Paxta tolasining sinflari b o ’yicha nuqsonlar v a iflos aralashm alam ing m assaviy
ulushi 2 .3 -jadvalda ko’rsatilgan.
Konditsion massani risoblash uchun namlikning me'yorlangan massaviy nisbati
- 8,5 foizni tashkil etadi.
Nam likning eng kichik massaviy nisbati - 5,0 foiz. Paxta tolasida butun chigit,
tashqi predm etlar va chirik ridning bo’lishiga y o ’l q o ’yilmaydi.
I-II sanoat navidagi la, lb , 1, 2, 3 tipli paxta tolasidagi tugunchalar va
kombinatsiyalashgan tugunchalam ing massaviy ulushi 0,3 foizdan oshmasligi kerak.
150
Har qanday tipdagi I- II sanoat navli paxta tolasidagi tolali chigit qobig’ining
massaviy ulushi 0,6 foizdan oshmasligi shart.
Paxta tolasi to ’dalar b o ’yicha qabul qilib olinadi. Sifat to ’g ’risidagi bitta qo’shib
yuborilgan rujjat bilan rasmiylashtirilgan bir xil navli, tip va sinfli paxta toallaridan
iborat toylar soni to ’da deb risoblanadi.
2.3-jadval
Paxta tolasi tarkibidagi nuqson va iflos aralashm alar miqdori
Sanoat navi
Paxta tolasining sinflari bo’yicha nuqsonlar va iflos aralashmalaming
massaviy ulush me'yorlari, foizda. ko’pi bilan
Oliy
Yaxshi
O ’rta
Oddiy
Iflos
I
2,0
2,5
3,0
4,0
5,5
II
2,5
3,5
4,5
5,5
7,0
III
4,0
5,5
7,5
10,0
IV
6,0
8,5
10,5
14,0
V
10,5
12,5
16,0
Paxta tolasining sifatini tekshirish uchun to ’dadagi rar bir toydan rorlagan bittasi
tanlab olinadi. T o’da 5 dan 40 toygacha m iqdorda bo’lsa, sinash uchun 5 ta toy
ajratiladi. T o’da miqdori 3 toydan kam bo’lganda rar bir toydan nam una olib
tekshiriladi. Sinovda rar bitta k o ’rsatkich bo’yicha ram qoniqarsiz natija olingan
rollarda boshqa toydan o ’sha miqdorda tolada shu konditsion massasiga qarab 8,5
foizga teng ravishda me'yorlangan umumiy nam lik nisbati ifoda b o ’yicha qabul qilib
olinadi.
Paxta tolasining pishib etilganligi O ’zDST 618-2009 standarti b o ’yicha
aniqlanadi. Tolaning pishib etilganligini LPS-4 qurilm asida sinashdan oldin
namunalar GOST 10681 b o ’yicha sun'iy iqlim sharoitida kam ida 2 soat saqlanadi.
Tolaning pishib etilganligini qutblangan yorug’lik yordam ida aniqlash vaqtida ikkita
namuna orasidagi tafovut 0,1 foizdan oshmasligi kerak; paxta tolasining solishtirma
uzilish kuchini O ’zDST 619-2009 standarti bo’yicha aniqlash vaqtida, ya'ni
dinamometrda uzish, ikkita namuna b o ’yicha ishonchlilik ertimoligi 0,9 b o ’lganda-
1,8 sN/teks b o ’ladi;, tolaning chiziqiy zichligi va mikroneyr k o ’rsatkichini O ’zDST
151
620-2009 standard b o ’yicha gravimetrik usulda aniqlashda ishonchlilik ertimolligi
0,9 bo’lganda-6 mteks; ravo o ’tkazuvchanligi b o ’yicha chiziqiy zichlikni aniqlash
usuli-4 mteks; m ikroneyr k o ’rsatkichini aniqlash usuli- 0,2; tolaning rangi va tashqi
k o ’rinishi O ’zDST 629-2010, ham da tola tarkibidagi nuqsonlar va iflos aralashm alar
miqdori O ’zDST 632-2010 standard bo’yicha aniqlanadi, tolaning uzunligi O ’zDST
633-95 standard bo’yicha aniqlanib, parallel namunalarning natijalari o ’rtasidagi
ruxsat etilgan tafovut shtapel massauzunligi b o ’yicha ishonchlilik ertimolligi 0,8
b o ’lganda-0,5 mm dan oshmasligi kerak, ikki turli laboratoriya-larda olingan sinash
natijalari yoki bir laboratoriyada turli xil sharoitda olingan sinash natijalarining
o ’rtasidagi tafovut shtapel massauzunligi b o ’yicha ishonchlilik ertimolligi 0,8
b o ’lganda-0,5 mm dan oshmasligi kerak; tolaning namligini aniqlash O ’zD ST 634-
2010 standart b o ’yicha aniqlanib, namlikning massaviy nisbati b o ’yicha parallel
nam unalarning natijalari o ’rtasidagi ruxsat etilgan tafovut ishonchlilik ertimolligi
0,95 b o ’lganda 0,5 dan oshmasligi kerak, quritish shkaflariga nisbatan namlikni
tezkor aniqlovchi o ’lchov qurilmasi yordam ida namlikning massaviy nisbatini
aniqlashdagi doimiy sistem atik xatolik ishonchlilik ertimoli 0,95 b o ’lganda (0,5
foizdan oshmasligi kerak.
P axta ipi. Standart b o ’yicha paxta ipining sifatini barolash. Paxta tolasidan
yigirilgan iplam ing navi GOST 1119-80 standard b o ’yicha quyidagi k o ’rsatkichlariga
asosan aniqlanadi:
1. Ipning turi qaysi usul bilan olingan (qayta tarash, karda va apparat) va
yigirish mashinalari bo’yicha farqlanadi.
2 . Ipni ishlatish maqsadi (gazlamaga, trikotajga, g ’altak iplariga).
3. H aqiqiy chiziqiy zichlik
T
x-tajriba y o ’li bilan aniqlanadi.
4.K onditsion chiziqiy zichlikdan nominal chiziqiy zichlikning og’ish miqdori
b o ’lib, bu k o ’rsatkich (foizda) quyidagi formula yordam ida risoblanadi. Mezoni
standartda berilgan.
b = lL Z ls -m >
|
| |
