94
6.2.2 - rasm. Tiristorning VAXi.
Kuchlanish kritik (U
A V
kl
) qiymatga yetganda, zaryad tashuvchilar soni keskin ortib
ketadi, natijada "n - r" o’tishdagi maydon taosiri tufayli
elektron va teshiklarning
ko’payishi tokning ortishiga olib keladi. Bu vaqtda injeksiya va rekombinatsiya jarayoni
yuz berib, “n
2
” qatlamdan "r
2
" qatlamga elektronlar, "r" qatlamga elektronlar, "n" -
qatlamiga teshiklar o’tadi. II qismida kuchlanish
keskin sakrab kamayib, tiristorning
"teshilishi" yuz beradi. Tiristor "teshilgandan" keyin, kuchlanishning ortishi tokning
keskin ortishiga olib kelib, tiristorning ochiq ‘olatiga to’ri keladi (VAX ning III qismi).
Tiristorning qarshiligi bu vaqtda keskin kamayadi. Tiristorning
teshilishi strukturani
bo’zilishiga olib kelmaydi, tokning keyingi kamayishida "n-p12” o’tishni boshlanich
yuqori qarshiligini tiklaydi (6.2.2
- rasm VAX da teskari qism
strelka bilan
ko’rsatilgan). Tiristorning teshilishi yuz bergan paytda, uning strukturasiga qo’shimcha
zaryad tashuvchilar kiritish mumkin. Bu "n-r" o’tishga o’tayotgan zaryadlar sonining
aktini orttiradi. Natijada tranzistorni o’chiruvchi (U
vkl
) kuchlanish kamayadi. Bu qismga
zaryad tashuvchilar tiristorning teshilish
kuchlanishini kamaytirib, uning qo’shimcha
boshqaruvchi elektrodi orqali kiritiladi. Shunday qilib, tiristorni ulab, U
A
kuchlanishini
sekin o’zgartirish yo’li bilan yoki boshqaruvchi elektroddagi I
u
tokni orttirish yo’li bilan
95
boshqarish mumkin. Asosiy elektrod (anod zanjiri) ni uzish
yoki bu zanjirdagi tok I
u
ushlanuvchi tokkacha kamaytirish bilan yoxud anoddagi kuchlanish qutbini o’zgartirish
bilan tiristorni o’chirish mumkin. Berk ‘oldagi tiristorni yopiq ‘olatdan ochiq ‘olatga
yoki, aksincha, boshqaruvchi elektrodga muayyan amplitudali,
qutbli va vaqtli signal
berish bilan o’tkazish mumkin.
Tiristorning asosiy parametrlari quyidagilar;
1. Ulovchi ochish kuchlanishi – U
A
ulash;
2. Boshqaruvchi elektroddagi ochuvchi tok – I
u
ochuvchi;
4. Ochiq ‘olatdagi kuchlanish U
A
;
5. Boshqaruvchi elektroddagi berkituvchi kuchlanish - U
berk
;
Boshqaruvchi uzib-ulovchilar sifatida tiristorlar, boshqariluvchi to’rilagichda
(simmetrik tiristorlar), elektron kommutatsiyali zanjirdagi apparatlarda (berkituvchi
tiristorlar) impulps sxemalarda tezkor kalitlarda berkilmaydigan tiristorlarda) va
boshqalar ishlatiladi.
