7
1.2. O‘lchash xatoliklari va o‘lchash natijalarini tahlil etish
O‘lchash xatoliklari turli sabablarga ko‘ra turlicha ko‘rinishda namoyon
bo‘lishi mumkin. Bu sabablar qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:
o‘lchash vositasidan foydalanishda
uni sozlashdan yoki sozlash
darajasini siljishidan kelib chiquvchi sabablar;
o‘lchash ob’ektini o‘lchash joyiga (pozitsiyasiga) o‘rnatishdan kelib
chiquvchi sabablar;
o‘lchash vositalarining zanjirida o‘lchash ma’lumotini olish, saqlash,
o‘zgartirish va tavsiya etish bilan bog‘liq sabablar;
o‘lchash vositasi va ob’ektiga nisbatan tashqi ta’sirlar (temperatura
yoki bosimning o‘zgarishi, elektr va magnit maydonlarining ta’siri,
turli
tebranishlar va hokazolar) dan
kelib chiquvchi sabablar;
o‘lchash ob’ektining xususiyatlaridan kelib chiquvchi sabablar;
operatorning malakasi va holatiga bog‘liq sabablar va shu kabilar.
O‘lchash xatoliklarini kelib chiqish sabablarini tahlil qilishda eng avvalo
o‘lchash natijasiga salmoqli ta’sir etuvchilarini aniqlash lozim bo‘ladi.
Agar asbob shu sharoitdan farqli bo‘lgan
tashqi sharoitda ishlatilsa, hosil
bo‘ladigan xatolik qo‘shimcha xatolik deyiladi.
Mohiyati,
tavsiflari, o‘zgarish xarakteriga qarab va bartaraf etish
imkoniyatlariga ko‘ra:
1)
muntazam
xatoliklar;
2)
tasodifiy xatoliklar;
3)
qo‘pol xatoliklar yoki yanglishuv xatoliklarga bo‘linadi.
8
1.3. Elektr o‘lchashlar haqida
Elektromexanik turidagi analogli asboblar to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar
O‘lchash asbobi deb, o‘lchash uchun qo‘llaniladigan va me’yorlangan
metrologik xossalarga ega bo‘lgan texnik vositaga aytiladi.
Analogli o‘lchash asboblari yoki bevosita ko‘rsatuvchi
asboblar Elektr
o‘lchashlar va umuman o‘lchash texnikasida keng o‘rin olgan asboblardan
hisoblanadi. Analogli o‘lchash asbobining struktura sxemasi 1.1-rasmda
tasvirlangan. Bu turdagi asboblarda ko‘rsatuv qaydnomasi uzluksiz (Funktsional)
ravishda o‘lchanayotgan kattalik bilan bog‘liqlikda bo‘ladi[16].
1.1-rasm. Analogli o‘lchash asbobining struktura sxemasi.
