Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

14 
2.2-jadval 
 
Asbob
 
tizim
i 
Shartli 
belgisi 
T
ok t
ur
i 
C
hast
ot
a
 
diapaz
on
i 
Ayl
an
tir
uvc
hi 
m
o
m
ent
 
tengl
am
asi
 
S
hk
al
a 
tengl
am
asi
 
Aniq
lik
 
k
la
sslar
i 
V
azifas
i 
M
α
mex
M
α
el
 
ME 
− 
0 
BswI 
KX 
0,1;0,2;0,
5 
A, V, 
Ω, G 
− 
0 
BswI 
KX 
-//- 
-//- 
EM 
~ 
kHz 

d
dL
I
2
2
1
KX
2
0,5;1;1,5 
A, V, 
Hz, φ 
ED 
~ 
Bir 
necha 
o‘n 
kHz 
larda 

d
dM
I
I
2
,
1
2
1
KX
1
X
2
 
0,05;0,1;
0,2 
A, V, 
W, Hz, 
φ 
FD 
~ 
- // - 
KI
1
I
2
 
KX
1
X
2
 
0,5;1;1,5 
-//- 
ES 
~ 
MHz 

d
dC
U
2
2
1
KX
2
0,5;1;1,5 
V 
I 
~ 
50 Hz 

sin
2
1
Ф
cfФ
KN 
1;1,5;2 
W, Wh 

15 
2.3 Elektr va magnit kattaliklarni o‘lchashda qo‘llanadigan Davlat 
standartlari 
O‘zbekiston Respublikasining metrologiya to‘g‘risidagi qonuni davlatimiz 
mustaqillikka erishganidan so‘ng qabul qilingan bo‘lib, unda MDH davlatlarida 
ham qo‘llanilayotgan hamda respublikamiz qonunlariga zid bo‘lmagan moddalari 
o‘z kuchini saqlab qolgan. Metrologiya bo‘yicha qonunchilik hamda 
standartlarning yaratilish jarayonlari dinamik jarayonlar bo‘lib fan va texnika 
taraqqiyotining rivojlanishi bilan birgalikda ular o‘rta hisobda har 12-15 yilda bir 
marotaba, zarurat tug‘ilganida yanada kamroq davr ichida, yangilanib turish talab 
etiladi. 
Ma’lumki, metrologiya to‘g‘risidagi qonuniga quyidagilarga muvofiq 
o‘zgartirishlar kiritilgan: O‘zR 26.05.2000 yil 82-II-son Qonuni, O‘zR 25.04.200y 
yil 482-II-son Qonuni. Ularda quyidagi moddalarda o‘zgartirishlar mavjud: I 
bo‘lim. Umumiy qoidalar(1-4-1-moddalar); II bo‘lim. Fizik o‘lcham birliklari, 
ularni qayta hosil qilish va qo‘llash(5-8-moddalar); III bo‘lim. O‘zbekiston 
Respublikasining metrologiya xizmatlari (9-11-moddalar); IV bo‘lim. Davlat
metrologiya tekshiruvi va nazorati(12-19-moddalar); V bo‘lim. Metrologiya 
ishlarini moliyaviy ta’minlash(20-21 moddalar). 
I bo‘lim umumiy qoidalarga bag‘ishlangan bo‘lib unda: 1-modda. Asosiy 
tushunchalar; 2-modda. Metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlari; 3-modda. 
Xalqaro shartnomalar va bitimlar; 4-modda. Metrologiyaga oid faoliyatni davlat 
tomonidan boshqarish; 4-1-modda. O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini 
ta’minlashga oid normativ hujjatlar kabi moddalar o‘rin olgan. 
O‘zbekiston Respublikasining metrologiya to‘g‘risidagi Qonuni 1-modda. 
Asosiy tushunchalar qismida asosiy tushunchalar ishlatilgan. 
Qonunning 2-modda. Metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlari qismida 
Metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonunda va O‘zbekiston 
Respublikasining o‘zga qonun hujjatlaridan iboratligi hamda Qoraqalpog‘iston 
Respublikasida 
metrologiya 
sohasidagi 
munosabatlar 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi qonuni hujjatlari bilan ham tartibga solinishi ko‘rsatib o‘tilgan. 

16 
Xalqaro shartnomalar va bitimlar(3-modda) qismida xalqaro shartnomada 
yoki bitimda O‘zbekiston Respublikasining metrologiya to‘g‘risidagi qonun 
hujjatlaridagidan o‘zgacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma yoki 
bitim qoidalari qo‘llanilishi belgilangan.Shuningdek, mazkur Qonunning 4-modda. 
Metrologiyaga oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarish qismida Metrologiyaga 
oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarishni metrologiya bo‘yicha milliy organ – 
O‘zbekiston 
standartlashtirish, 
metrologiya 
va 
sertifikatlashtirish 
agentligi(“O‘zstandart” agentligi) amalga oshirishi (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son 
Qonuni tahriridagi qism) ta’kidlangan. 
Ma’lumki, “O‘zstandart” vakolatiga: (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni 
tahriridagi xatboshi) metrologiya sohasidagi yagona davlat siyosatini amalga 
oshirish, 
metrologiyaga 
oid 
faoliyatni 
mintaqalararo 
va 
tarmoqlararo 
muvofiqlashtirish; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi) 
milliy etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo‘llab-quvvatlash hamda 
ularning xalqaro darajada solishtirilishini ta’minlash qoidalarini belgilash;(O‘zR 
25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)o‘lchov vositalari, usullari 
va natijalariga qo‘yiladigan umumiy metrologik talablarni aniqlash; davlat 
metrologiya tekshiruvi va nazoratini amalga oshirish; metrologiya masalalari 
bo‘yicha normatiq hujjatlarni, shu jumladan, davlatning boshqa boqaruv organlari 
bilan hamkorlikda (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi) 
O‘zbekiston Respublikasining butun hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan 
normativ hujjatlarni qabul qilish; metrologiya sohasida ilmiy va muhandis-texnik 
kadrlar tayyorlash; O‘zbekiston Respublikasining metrologiya sohasidagi xalqaro
shartnomalariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish; metrologiya 
masalalari bo‘yicha xalqaro tashkilotlar faoliyatida qatnashish kirishi belgilangan. 
O‘zbekiston Respublikasining o‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash 
tizimi faoliyat olib borishi va rivojlanishini hamda uning xalqaro o‘lchov tizimi 
va 
boshqa 
mamlakatlarning 
o‘lchovlar 
tizimlari 
bilan 
uyg‘unlashuvini 
ta’minlash;(O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi) 
iste’molchilar huquqlarini, fuqarolarning sog‘lig‘i va xavfsizligini, atrof-muhitni 
hamda davlat manfaatlarini noto‘g‘ri o‘lchov natijalarining salbiy oqibatlaridan 
muhofaza qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish (O‘zR 25.04.2003 y. 

17 
482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi) kabi muhim tushunchalar o‘rin olgan. 
Qonunning “O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga oid normativ 
hujjatlar” nomli 4-1-moddasida: O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini 
ta’minlashga oid, metrologiya normalari va qoidalarini belgilovchi hamda 
O‘zbekiston Respublikasi hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan normativ 
hujjatlarni tasdiqlash va davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni “O‘zstandart” agentligi 
amalga oshirish ta’kidlangan. 
Yuqoridagi Qonun hujjatlarida O‘zbekiston Respublikasining korxonalari, 
tashkilotlari, davlat boshqaruv organlari, yuridik shaxslar birlashmalari 
metrologiya sohasidagi davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati tatbiq etiladigan 
doiradan tashqaridagi normalar va qoidalarni belgilaydigan, o‘lchovlarning yagona 
birlikda bo‘lishini ta’minlashga oid, “O‘zstandart” agentligi tomonidan 
tasdiqlangan normativ hujjatlarni aniqlashtiradigan va ularga zid bo‘lmagan 
hujjatlarni o‘z vakolatlari doirasida ishlab chivishlari hamda tasdiqlashlari 
mumkinligi (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi) 
ko‘rsatilgan. 

Download 3,76 Mb.