146
9.4. Sathni o‘lchashlarning elektr vositalari
Sezgir elementining turi bo‘yicha sathni o‘lchashlarning elektrli vositalari
sig‘imli va konduktometrik turlariga bo‘linadi.
Sig‘imli
sath
o‘lchagich.
Ushbu
rusumli
sath
o‘lchagichlarda
o‘zgartgichning birlamchi o‘lchagich elektr sig‘imli sezgir elementi bilan
suyuqlikning sathi orasidagi bog‘lanishdan foydalaniladi. Konstruktsiya sig‘imning
sezgir elementi s koaksialli joylashgan elektrodlar
aniqlashetsya suyuqlikning
fizik-kimyoviy xossalari. elektr o‘tkazmaydigan(dielektrik) suyuqliklar uchun
sezgir elementli sath o‘lchagichlarda tegishli rasmda tasvirlangan sxemalardan
foydalaniladi.
9.3-rasm. Sathni o‘lchash elektrli vositalarining sxemalari.
Sezgir element (9.3-rasm, a) ikkita: 1 koaksial joylashgan va 2
qisman
suyuqlikka botirilgan(cho‘ktirilgan) elektrodlardan iborat. Elektrodlar silindrli
kondensatorni hosil qiladi, uning elektrodlararo bo‘shlig‘i h balandlikgacha
suyuqlik bilan, H-h bo‘shliq esa – bug‘gazli qorishma bilan to‘latilgan.
Elektrodlarni fiksatsiyali(aniq belgilangan) holatda joylashtirish uchun 3 izolyator
ko‘zda tutilgan.
Elektro‘tkazuvchan suyuqliklar sathni o‘lchash uchun (9.3-rasm, b)
rasmda
tasvirlangan sig‘imnli sezgir element bilan jihozlangan sath o‘lchagich qo‘llanadi.
Sezgir element ftoroplastli izolyatsiya 2 bilan qoplangan 1 metallik elektrod
ko‘rinishiga ega. Elektrod suyuqlikka qisman tushirilgan(cho‘ktirilgan). Ikkinchi
elektrod sifatida devor sig‘imi,
agarda u metalli, yoki agarda sig‘im
dielektrikdan bajarilgan bo‘lsa, maxsus metalli elektrod, olinadi.
147
Sig‘imli sath o‘lchagich o‘lchashlarning 0 - 0,4 dan 0-20 m gacha poyonida
o‘lchashlarni sathning ishchi muhit harorati -60 dan to +100
o
C gacha va ishchi
muhit bosimi 2,5 – 10 MPa gacha, aniqlik sinflari 0,5; 1,0; 2,5 qilib ishlab
chiqiladi.
Ko‘rib chiqilgan sezgir elementlar bazasida
ishlab chiqilgan portlashga
xavifsiz “neftmaxsuloti – suv” suyuqliklar va boshqa turli qiymatli nisbiy
dielektrik singdiruvchanlikka ega suyuqliklar va boshq. bo‘linish sathini
signalizatorlari(xabar bergichlari).
To‘kiluvchan(donador) muhitlar sig‘imi, sathini o‘lchagich ishlab chiqilgan.
Sath o‘lchagichlarning yuqoridagi o‘lchashlar chegarasi 4 – 20 m,
aniqlik sinfi
2,5.
Sathning konduktometrik signalizatori(xabar bergichi). Ushbu rusumli sath
o‘lchagich elektro‘tkazuvchan suyuq muhitlar va to‘kiluvchan(donador)
materiallar
sathni
signalizatsiyasi(xabar
berishi)
uchun
mo‘ljallangan.
Suyuqlikning yuqorigi chegarasidagi sathning signalizatori(xabar bergichi) sxemasi
(9.3-rasm, c) rasmda keltirilgan. Sxemaga mos ravishda sath h qiymatga
erishganida 1 elektrod va texnologik asbobning korpusi oralig‘idagi elektrli
zanjir berkiladi(qisqa tutashadi). Mazkur holatda o‘zining
kontaktlari bilan
signal(xabar)
berish
sxemasiga
ulangan
2
rele
ishga
tushadi.
To‘kiluvchan(donador) muhitlar sathning konduktometrli signalizatori(xabar
bergichi) ishlashi qarab chiqilganlarga o‘xshash bo‘ladi. Konduktometrli
signalizatori(xabar bergichi)da qo‘llanadigan elektrodlar maxsus markali
po‘latdan yoki ko‘mirdan
tayyorlanadi, bunda ko‘mirli elektrodlar faqatgina
suyuq muhitlar sathnini o‘lchashda qo‘llanadi.
