UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
115
Shaxs ma‘naviy olamini turli axborotlar va ta‘sirlardan asrash uchun ta‘lim-tarbiya jarayonida
qanday yo‗l va usullardan foydalanish va qaysi jihatlarga e‘tibor qaratish kerak kabi muammo
oldimizda turgan ekan, fikrimizcha, shaxsda e‘tiqod mustahkamligini shakllantirish muhim ahamiyatga
ega.
Shaxsning turli axborotlardan kelayotgan yangiliklarga nisbatan tanqidiy-tahliliy munosabatini
shakllantirish orqali e‘tiqod mustahkamligini ta‘minlashda g‗oya va g‗oyalar o‗rtasidagi farqni
tushuntirish, ularni o‗zaro taqqoslash, turlarga ajratishga o‗rgatish muhimdir.
Buguni kunda mavjud manbalar tahlili va amaliy kuzatishlarga ko‗ra shaxs e‘tiqodi
shakllanganligini uchta turga bo‗lish mumkin. Bular:
Shaxsning bilimlarga asoslangan holda shakllangan e‘tiqodi
Shaxsning hissiy-emotsional, intellektual tuyg‗ularga asoslangan e‘tiqodi
Shaxsning xulosa va tajribalarga asoslangan e‘tiqodi.
Ushbu darajalarga to‗xtalib o‗tadigan bo‗lsak, har uchala turdagi e‘tiqod ma‘lum bir asosga egaligi
bilan ajralib turadi. YA‘ni bu yerda bilim, intellekt, xulosa va tajriba shaxsning e‘tiqodi uchun asos
bo‗lib xizmat qiladi. Aslida shaxsda e‘tiqod bilimlarga asoslangan holda shakllanadi. Biroq, ijtimoiy
hayotda ko‗pchilik shaxslarda e‘tiqod tajriba va hayotiy xulosalarga asoslanib ham tarkib topadi.
Shuningdek, ayrim shaxslarda e‘tiqod intellektual tuyg‗ularga ko‗ra namoyon bo‗ladi. Bunday
shaxslarda voqea-hodisalarga nisbatan teran mushohada yuritish, mantiqiy fikrlash ustun bo‗ladi. Ular
aql kuchiga tayanib hayotda o‗z e‘tiqodlariga ega bo‗lib boradilar. Bunday shaxslarning qarashlarida
boshqalarga ishonch, qat‘iyatlilik, maqsadga intiluvchanlik, talabchanlik kabi xislatlar kuzatiladi.
Mazkur fikrlarga ko‗ra, shaxsdagi e‘tiqodning ahamiyatini quyidagicha ifodalash mumkin:
E‘tiqod shaxsning individual, ijtimoiy-psixologik ko‗rsatkichi sifatida uning jamiyatdagi o‗rni,
ijtimoiy erkinligi, qadriyatlari, ishonchi, maqsad va faoliyatdagi harakatini namoyon etishida ko‗mak
beradi.
E‘tiqod shaxsni boshqalarning manfaatlarini hurmat qilishga, axloqiy meyorlarga amal qilishga,
o‗z xatti-harakatiga ma‘suliyat bilan yondoshishga da‘vat etadi.
E‘tiqod shaxsda sobitqadamlik, dadillik, qat‘iyatlilik, o‗ziga bo‗lgan ishonch, tashqi ta‘sir va
g‗oyalarga berilmaslik kabi xususiyatlarning namoyon bo‗lishida o‗z ifodasini topadi.
Shaxs e‘tiqodi uning vatan, xalq, ota-ona va yaqinlari, do‗st va ustozlari oldidagi burchi, sadoqati,
vafodorligini tarbiyalashga xizmat qiladi.
E‘tiqodning mustahkamligi shaxsning bir kasbda uzoq va samarali, halol mehnat qilishiga hamda
kasbini hayotining ajralmas bo‗lagi sifatida idrok etishiga yordam beradi.
Sog‗lom e‘tiqodli shaxslarda dunyoqarash, ijtimoiy faollik pozitsiyasi shakllanadi, xususan ularda
tevarak-atrof, jamiyatdagi voqea-hodisalar, kishilarning hatti-harakatiga nisbatan aniq tasavvur,
xulosalar mavjud bo‗ladi.
Shaxsda e‘tiqodning mavjudligi uni har qanday muammoli vaziyatlardan chiqib ketishga va o‗zini
o‗zi boshqara olishga, to‗g‗ri va tezkor qaror qabul qilishga o‗rgatadi.
Axborot kommunikatsiya tеxnologiyalarining jadal rivojlanishi vaqt va masofani qisqartirib, jahon
sivilizatsiyasi bilimlariga kеng yo‗l ochib bеrmoqda. Bir vaqtlar fan, madaniyat, ta‘lim va biznеs sohasi
uchun ma‘lum hududdagi kutubxonalardagi rеsurslardan foydalanilgan bo‗lsa, bugungi kunda ular
foydalanishi mumkin bo‗lgan rеsurslar hajmiga Intеrnеt tarmog‗idagi barcha rеsurslarni ham kiritish mumkin
bo‗ladi. Jamiyatda paydo bo‗layotgan axborot rеsurslari hajmining jadal ortib borishi axborot bo‗ronini
vujudga kеltirmoqda. Bu rеsurslardagi ma‘lumotlarning barchasi ham ishonchli, aniq faktlarga asoslangan,
jamiyat rivoji uchun xizmat qiladigan axborotlar dеgan fikrdan yiroqmiz.
Jamiyatda hosil bo‗layotgan axborot bo‗ronidan jamiyat a‘zolarini, ayniqsa, jamiyatning kеlajagi
bo‗lgan yoshlarni himoya qilishda, ularda axborot madaniyatini shakllantirish o‗ta dolzarb muammo
hisoblanadi.
