UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
161
Ta‘kidlash lozimki, qobiliyat o'zining mavjudligi bilan dinamik tushunchadir. Qobiliyat faqat harakatda, faqat
rivojlanishda paydo bo' ladi. Psixologik jihatdan qobiliyat haqida, o‗zining rivojlanishdan oldin mavjud bo'lganligidek
hamda qobiliyat o‗zining to‗la rivojiga etib, o'zining rivojlanishi to‗xtashi haqida so‗zlash aslc mumkin emas. Chunki
qobiliyat doimiy rivojlanishda bo‗lishi kerak.
Qobiliyat faqat rivojlanishda mavjud deb, biz bu rivojlanishni u yoki boshqa amaliy yoki nazariy faoliyat
jarayonida amalga oshishini nazardan chetda qoldirishimiz mumkin emas, albatta. Bundan xulosa qilinadiki, qobiliyat
aniq faoliyatdan tashqarida paydo bo‗lmaydi. Faqat uni psixologik tahlil yoii bilan biz ulami bir-biridan ajrata olamiz.
Qobiliyatni. aniq faoliyat boshlanishidan oldin mavjud va faqat uning yakunida qoilaniladi, degan xulosaga kelish aslo
mumkin emas. Go‗dakda absolyut eshitish qobiliyati, tovush balandligini bilish dunyoga kelishidan oldin mavjud
boimaydi. Ungacha faqatgina anatomo-fiziologik haqiqatdek iste‘dod nishonasi mavjud boigan. Gap qobiliyat
faoliyatda namoyon boiishida emas, balki ularning shu faoliyatda yaratilishidadir
Qobiliyatning rivojlanishi, umuman har qanday rivojlanish ham bir tekisda kechmaydi: uning harakat kuchi
ziddiyatlikning kurashidir, shuning uchun rivojlamshning turli bosqichida qobiliyat va qiziqishlar o‗rtasida ziddiyatlar
boiishi mumkin. Lekin boiishi mumkin boigan bunday ziddiyatlami tan olish, qiziqishlarning paydo boiishi va
rivojlanishi qobiliyatdan mustaqil yoki aksincha, qobiliyat - qiziqishlardan paydo boiib qolmaydi.
Qobiliyatlar sifatida ro‗yobga chiqadigan psixik xislatlar majmuasining tuzilishi yaqqol va alohida faoliyat talabi
bilan bel-gilanganligi tufayli har qay si turdagi faoliyatlar uchun o‗ziga hos tarzda qo‗yilishi turgan gap. Buning uchun
ayrim misollami tahlil qilib o‗tamiz:
