NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
shaxsning “men”i;
olomon
madaniyati;
shaxsning o‘zgalar bilan
munosabati.
nutq sofligini buzuvchi birliklar;
kirish va kiritmalar uslubiyati;
ko‘plik qo‘shimchasi uslubiyati.
IV
BOB
66-bet
MEN VA BOSHQALAR
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
vijdon erkinligi;
halollik;
keng ildiz otgan illatlar.
qo‘shma gap uslubiyati;
gap bo‘laklari tartibi uslubiyati;
argo va jargonlar.
V
BOB
76-bet
RUHIY TARBIYA
VI
BOB
92-bet
TILIM – BOYLIGIM
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
Nobel mukofoti;
Nobel mukofoti
laureatlari nutqi;
kelajak kasblari;
tabiat va ixtirolar;
Innovatsion rivojlanish
vazirligi.
og‘zaki
nutqda noverbal vosi -
talardan foydalanish;
fe’llarda nisbat, zamon, shaxs-
son uslubiyati;
qo‘shib, ajratib va chiziqcha
bilan yozish imlosi.
VII
BOB
109-bet
FAN VA TEXNOLOGIYALAR
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
so‘z mas’uliyati;
so‘z tarixi;
“yumshoq” birliklar;
tillar taraqqiyoti va tanazzuli;
til “ekologiyasi”.
so‘z yasovchi qo‘shimchalar uslubiyati;
shevaga xos so‘zlar uslubiyati;
asos va qo‘shimchalar imlosi.
@edurtm_uz
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
asl boylik;
qashshoqlik sabablari;
boylarga kechagi va
bugungi munosabat;
milliarderlar hayotidan.
matndagi asosiy va yordamchi
ma’lumotlarni aniqlash;
matn maqsadini aniqlash;
vulgarizm va varvarizmlar;
mustaqil nutq;
nutqning kirish va asosiy qismlarini
shakllantirish;
nuqta, so‘roq
va undov
belgilarining qo‘llanishi.
VIII
BOB
131-bet
BOY BO‘
LSAM…
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
kino;
25-kadr;
seriallar;
kino va adabiyot.
qo‘shtirnoqning qo‘llanishi;
nuqtali vergulning qo‘llanishi;
ikki nuqtaning qo‘llanishi;
bahslashish odobi;
muallifning nuqtayi nazariga baho berish.
IX
BOB
149-bet
KINO SANOATI
NUTQIY MAVZULAR:
LINGVISTIK MAVZULAR:
olam va ekologiya;
insonning tabiatga ta’siri;
Orol fojiasi;
Qizil kitob;
men va ekologik
muammolar
matnni qisqartirish;
matnni kengaytirish;
matnni tushunish;
turli nutqiy vaziyatlarda muloqot
qilish.
X
BOB
170-bet
TABIAT VA INSON
XI
BOB
191-bet
TAKRORLASH
@edurtm_uz
1-dars
Topshiriq.
Quyidagi savollarga javob bering va matn bilan tanishib chiqing.
1
Muhabbatni oshiqlar umr mazmuni deb biladilar.
Ayrimlar uchun u azob, biroq totli
azob. Vafo ko‘rmaganlar: “Muhabbat yo‘q narsa ekan”, “Muhabbatga ishonmayman”, –
deb yozg‘irib ham qo‘yishadi. Bundan bilinadiki, muhabbatga
turli taqdir
sohiblari
har
xil ta’rif berishar ekan. Biroq adabiyot sahifalarini varaqlar ekanmiz, bir
narsaga
amin
bo‘lamiz:
oshiq uchun muhabbat mangu bor, ba’zan yor bevafo yoki berahm bo‘lishi
mumkin xolos.
Muhabbatni “Sevib qoldim”, “Ko‘nglimda muhabbat uyg‘ondi”, “Ishqim tushdi” kabi
jumlalar bilan izhor qiladilar. Biroq sevgi, muhabbat, ishq deganlari bir narsamikan?
Ingliz tilida “Love”, nemischada “Liebe”, lotinchada “Amor”, ruschada “Любовь” deb
nomlanadigan tuyg‘uga nisbatan o‘zbek tilida
sevgi,
muhabbat,
ishq so‘zlari qo‘llanadi.
Biroq bu so‘zlar ayrim jihatlari bilan o‘zaro farqlanar ekan.
Adib va adabiyotshunos Pirimqul
Qodirov mavzuga
doir
maqolasida sevgi bir
qalbda bo‘lsa, muhabbat ikki qalb o‘rtasida bo‘lishini ta’kidlaydi. Uning fikricha, siz
kimnidir sevsangiz-u, lekin u
sizni sevmasa ham, sevgi haqida gapirish mumkin, biroq
muhabbat so‘zi ikki qalb bir-birini sevgan holatda ishlatiladi.
2
“Sevgi” so‘zi o‘zbekcha (turkiy) bo‘lsa, “muhabbat” arab tilidan o‘zlashgan.
Manbalarda “muhabbat” so‘zi “hubb”, ya’ni
xum so‘zidan olingani aytiladi. Xum
to‘lsa
,
uning ichiga boshqa narsa solib bo‘lmaganidek, qalbda muhabbat bo‘lsa, boshqa kishiga
joy qolmaydi. “Sharq yulduzi” jurnalida bosilgan bir maqolada shunday deyiladi: “Yana
boshqa baʼzilar “muhabbat” so‘zining “habb”
(don) so‘zidan kelib chiqqani to‘g‘risida
fikr bildirishadi. Jumladan, “habb” so‘zi to‘g‘risida har bir mag‘izli narsaning doni bor,
deydilar. Shundan kelib chiqib, yurakning o‘rtasini “habbat ul-qalb”
(yurak doni) deydilar
va do‘st
(sevgili,
suyukli,
mahbub,
maʼ
shuq) o‘sha joydan o‘tsa, shuni “muhabbat” deb
ataydilar”.
Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi: kundalik hayotda ham biz bu ikki tushunchani
farqlaymizmi? Shoir va yozuvchilarimiz-chi? Shoirlarimiz Iqbol Mirzo va Muhammad
Yusufga murojaat qilib ko‘ramiz:
Sevgi, sevgi der ekan,
Sevgi dilni yer ekan.
Qizga mehring berguncha,
Muzga bag‘ring ber ekan.
Muhabbat, ey go‘zal
iztirob
,
Ey ko‘hna dard, ey ko‘hna tuyg‘u,
Ko‘kragimga qo‘lingni tirab,
Yuragimni to‘kib qo‘yding-ku.
1.
Siz muhabbatni qanday tushunasiz?
2.
Bu so‘
zni eshitganingiz zahoti
xayolingizda kim yoki nima gavdalanadi?
3.
O‘
zi muhabbatga ishonasizmi?
Muhabbat nima?
