Qamtıp alıw koeffitsientiniń tańlaw tártipleri
ISO/IEC Guide 99:2007 “Metrologiya boyınsha xalıq aralıq sózlik. Tiykarǵı hám ulıwma túsınkler sondayaq muwapıq atamalar” metrologiya tarawındaǵı xalıq aralıq sózlikte “qamtıp alıw koeffitsienti” tómendegishe ańlatıladı: birden úlken san bolıp, ólshewlerdiń keńeytirilgen anıqsızlıǵın alıw ushın ólshewlerdiń jıyındı standart anıqsızlıǵına kóbeytiriledi.
Qamtıp alıw koeffitsientine tiykarlanıp menen belgilenedi. Qamtıp alıw koeffitsientiniń mánisi isenim dárejesi tiykarında dan ge shekem bolǵan interval ushın tańlanadı. Qamtıp alıw koeffitsientiniń mánisi ádette 2 den 3 ke shekem bolǵan aralıqta boladı, biraq bólek jaǵdaylarda nıń mánisleri usı shegaradan tısqarıda bolıwı múmkin. nıń tiykarlanǵan tańlaw úlken tájriybeni hám ólshew nátiyjelerinen qaysı maqsetlerde paydalanıwdı anıq bilimdi talap etedi.
Sonday bolıwı múmkin, ólshew nátiyjesin usınıs qılıwda belgili úzliksiz effektlerge dúzetiw kiritilmewi múmkin bolıp, onıń ornına ólshew nátiyjesine tiyisli bolǵan anıqsızlıqtı asırıw arqalı usı effektti esapqa alıwǵa háreket etilgen bolıwı múmkin. Bunday háreketlerdi orınlamaw kerek. Ólshew nátiyjesine belgili sezilerli úzliksiz effektler kirgiziw júdá kemnen-kem jaǵdaylarda, bólek kiritilmeydi. Ólshew nátiyjeleriniń anıqsızlıǵın bahalawdı belgili shamanı “kepillengen” shegaralarını anıqlaw menen adastırmaw kerek boladı.
Ideal jaǵınan (hám mas ráwishte intervalǵa muwapıq bolǵan) nıń mánisin tańlanǵan isenim dárejesine, máselen 95 % yakı 99 % muwapıq bolǵanın anıqlaw yakı tańlanǵan ushın hám u menen baylanıslı bolǵan intervalına mas bolǵan isenim dárejesin anıqlaw maqsetke muwapıq boladı. Biraq bunı ámeliyatda qollaw hámme waqıt ham ańsat bolmastan ólshew nátiyjesi hám onıń jıyındı standart anıqsızlıǵı menen xarakterlenetuǵın itimallıqtıń bólistiriw túrin anıq biliwin talap etedi. Sondayaq usı parametrler júdá áhimiyetli bolıp, berilgen isenim dárejesi menen intervaldı anıqlaw ushın olardı biliw jeterli emes esaplanadı.
INC-1 (1980 jıl) usınısları qamtıp alıw koeffitsienti hám isenim dárejesiniń óz-ara múnásibetine anıqlaw usılın belgilemeydi. Kóp ámeliy jaǵdaylarda, máselen, isenimlilik dárejesi 68 % bolǵan aralıqda k = 1 dep qabıl etiledi, - 95 % bolǵan aralıqda k = 2; 99 % bolǵan aralıqda k = 3 dep qabıl etiledi.
7.2.1 –kestede normal bólistirilgen tosınarlı shamalardı isenim dárejesi P ǵa mas bolǵan qamtıp alıw koeffitsienti ni mánisleri kestesi keltirilgen
Isenim dárejesi р, %
|
Qamtıp alıw koeffitsienti kp
|
Isenim dárejesi р, %
|
Qamtıp alıw koeffitsienti kp
|
68,27
|
1
|
95,45
|
2
|
90
|
1,645
|
99
|
2,576
|
95
|
1,960
|
99,73
|
3
|
7.2.2 - súwrette tekis bólistiriw nızamı ushın tosınarlı shamalardı isenim dárejesi P ǵa mas bolǵan qamtıp alıw koeffitsienti ni mánisleri kestesi keltirilgen
Isenim dárejesi р, %
|
57,74
|
95
|
99
|
1001
|
Qamtıp alıw koeffitsienti kp
|
1
|
1,65
|
1,71
|
1,73
|
Kóp jaǵdaylarda 95 % itimallıq penen k nı 2 ge teń dep alıw usınıs etiledi. Biraq bul baha jıyındı standart anıqsızlıq erkinlıq dárejesi onsha úlken bolmaǵan ( altıdan kem bolǵan) statistik gúzetiwler nátiyjesinde alınǵan bolsa, jeterli bolmawı múmkin. Bunday jaǵdaylarda k nıń tańlawı erkinlik dárejesin effektiv mánisine baylanıslı boladı. Qashanda jıyındı standart anıqsızlıq erkinlik dárejesi altawdan kem bolǵan shamalar úlesinen anıqlanatuǵın bolsa, bul jaǵdaylarda k nıń mánisin usı úles penen baylanıslı bolǵan hám talap etilgen isenimlilik biyikligi (ádette 95 %) degi erkinlik dárejesi mánisi ushın Styudent kriteriyasinıń (t-kriteriya) eki tárepleme mánisine teń dep alınadı.
|
