1- mısal
Tómendegi matematik model boyınsha berilgen hám tikkeley bolmaǵan ólshew nátiyjeleriniń P=0,95 isenimlilik dárejesi menen eki shama arasında korrelyatsiya barlıǵın esapqa alǵan halda keńeytirilgen anıqsızlıqtı anıqlań. Baqlaw nátiyjeleri 6.5.1 –kestede berilgen.
–keste
№
|
Х1
|
Х2
|
№
|
Х1
|
Х2
|
1
|
21,582
|
20,585
|
11
|
20,683
|
21,749
|
2
|
21,515
|
20,595
|
12
|
20,750
|
21,836
|
3
|
21,410
|
20,641
|
13
|
20,854
|
21,882
|
4
|
21,279
|
20,724
|
14
|
20,986
|
21,881
|
5
|
21,133
|
20,840
|
15
|
21,131
|
21,834
|
6
|
20,987
|
20,982
|
16
|
21,277
|
21,743
|
7
|
20,855
|
21,143
|
17
|
21,409
|
21,615
|
8
|
20,751
|
21,311
|
18
|
21,514
|
21,458
|
9
|
20,684
|
21,476
|
19
|
21,581
|
21,285
|
10
|
20,660
|
21,625
|
20
|
21,605
|
21,108
|
Sheshiw:
Ólshew teńlemesi argumentlerdiń orta arifmetigin anıqlaymız
Ólshew nátiyjesin tómendegi formula boyınsha esaplaymız
Аrgumentlerdiń baqlaw nátiyjeleriniń dispersiyasın bahasın anıqlaymız
|
(6.5.12)
|
|
(6.5.13)
|
|
(6.5.14)
|
|
(6.5.15)
|
4. Sezgirlik koeffitsienti mánisin anıqlaymız
5. Korrelyatsion moment bahasın anıqlaymız
6. Korrelyatsiya koeffitsienti mánisin anıqlaymız
Ólshew nátiyjesin dispersiyasın bahası tómendegi bahaǵa teń boladı
Tikkeley bolmaǵan ólshew nátiyjeleriniń keńeytirilgen anıqsızlıǵı tómendegi formula boyınsha esaplanadı
bul jerde: : v1=v2=n-1=19. Isenim dárejesi Р=0,95 baha ushın hám tiykarında bahalanadı.
Ólshew nátiyjesin tómendegishe jazamız
QADAǴALAW SORAWLARI HÁM TAPSIRMALAR
1.Ólshewlerdiń Jıyındı standart anıqsızlıǵı dejılganida neni túsinesiz?
2. Jıyındı standart anıqsızlıqtı kiriw shamaları menen esaplaw formulasın jazıń.
3. Tek ǵanagina shamalardı Jıyındısi yakı ayırmasın qamtıp aladıgan modeller ushın Jıyındı standart anıqsızlıqtı esaplaw formulasın jazıń.
4. Tekǵana kóbeytiw yakı bolıwdan ibárát bolǵan matematik modeller ushın Jıyındı standart anıqsızlıqtı formulasın jazıń.
5. Korrelyatsiyalanbaǵan kiriw shamaların Jıyındı standart anıqsızlıǵın bahalawǵa mısallar keltiriń.
6. Korrelyatsiyalanbaǵan kiriw shamaların Jıyındı standart anıqsızlıǵın esaplawǵa ámeliy mısallar keltiriń.
7. Kiriw shamaları korrelyatsiyalanǵan jaǵdayda ólshew nátiyjeleriniń Jıyındı dispersiyasi qanday esaplanadı?
8. Kiriwshamaları tiykarlanıp qanday jaǵdaylarda óz-ara korrelyatsiyalanǵan esaplanadı? Mısallar keltiriń.
9. Tómendegi matematik model boyınsha berilgen hám tikkeley bolmaǵan ólshew nátiyjeleriniń belgili isenimlilıq dárejesi menen eki shama arasında korrelyatsiya barlıǵın esapqa alǵan halda keńeytirilgen anıqsızlıqtı anıqlań hám ólshew nátiyjesin bahalań.
1 variant. Ólshew modeli . Isenim dárejesi Рд=0,9.
2 variant. Ólshew modeli . Isenim dárejesi Рд=0,95.
3 variant. Ólshew modeli . Isenim dárejesi Рд=0,99.
Baqlaw nátiyjeleri 6.1 – kestede keltirilgen.
6.1. – keste
Hámrianr 1, P=0,9
|
Hámrianr 2, P=0,95
|
Hámrianr 3, P=0,99
|
X1
|
X2
|
X1
|
X2
|
X1
|
X2
|
6,166
|
6,229
|
13,781
|
13,688
|
40,709
|
41,856
|
6,156
|
6,213
|
13,654
|
13,504
|
40,599
|
41,586
|
6,139
|
6,187
|
13,457
|
13,234
|
40,428
|
41,206
|
6,118
|
6,156
|
13,208
|
12,903
|
40,212
|
40,753
|
6,095
|
6,120
|
12,932
|
12,544
|
39,973
|
40,272
|
6,072
|
6,085
|
12,656
|
12,191
|
39,733
|
39,810
|
6,052
|
6,053
|
12,407
|
11,881
|
39,517
|
39,412
|
6,035
|
6,028
|
14,210
|
11,642
|
39,345
|
39,117
|
6,025
|
6,011
|
12,083
|
11,498
|
39,235
|
38,953
|
6,021
|
6,006
|
12,039
|
11,464
|
39,197
|
38,937
|
6,025
|
6,011
|
12,082
|
11,542
|
39,234
|
39,071
|
6,035
|
6,027
|
12,208
|
11,725
|
39,344
|
39,340
|
6,052
|
6,053
|
12,405
|
11,995
|
39,515
|
39,720
|
6,072
|
6,085
|
12,654
|
12,326
|
39,731
|
40,172
|
6,095
|
6,120
|
12,929
|
12,685
|
39,970
|
40,653
|
6,118
|
6,155
|
13,205
|
13,037
|
40,210
|
41,115
|
6,139
|
6,187
|
13,454
|
13,348
|
40,426
|
41,514
|
6,155
|
6,217
|
13,652
|
13,587
|
40,598
|
41,810
|
6,166
|
6,229
|
13,780
|
13,732
|
40,708
|
41,974
|
6,170
|
6,235
|
13,824
|
13,767
|
40,747
|
41,991
|
|
|
|
|
|
|
VII – BAP. KEŃEYTIRILGEN ANIQSIZLIQTI BAHALAW HÁM MUǴDARLIQ QUNÍN ESAPLAW TÁRTIBI
7.1. Keńeytirilgen anıqsızlıq túsinigi
ISO/IEC Guide 99:2007 “Metrologiya boyınsha xalıq aralıq sózlik. Tiykarǵı hám ulıwma túsınkler sondayaq muwapıq atamalar” metrologiya tarawındaǵı xalıq aralıq sózlikte “keńeytirilgen anıqsızlıq ” túsinigi túmendegishe ańlatıladı: “ólshewlerdiń keńeytirilgen anıqsızlıǵı” ̶ Jıyındı standart anıqsızlıqtı birden úlken bolǵan koeffitsientke kóbeytpesi. Keńeytirilgen anıqsızlıq mazmun jaǵınan ólshew nátiyjesi átirapındaǵı intervaldı xarakterlewshi shama bolıp, kútilip atırǵan itimallıq kóleminde ólshew nátiyjesi mánisleriniń bólistiriwin ańlatadı.
Аyrım jaǵdaylardan: sawdada, sanaatda hám tártipke salıwshı ayrım hújjetlerde, sondayaq qashandur jaǵday densawlıq hám qáwipsizlik baylanıslı bolǵan jaǵdaylarda, ólshew nátiyjesi ushın interval xarakteristikasın ózinde sáwlelendirgen anıqsızlıq ólshewin beriw zárúr hám bul intervalda mánisler bólistiriliwdiń tiykarǵı bólegi jaylasqan bolsın. Uкенг – dep belgileniwshi keńeytirilgen anıqsızlıq, anıqsızlıqtıń qosımsha ólshewi retinde qaraladı. Koeffitsient ólshew modelindegi shıǵıw shamasınıń itimallıǵınıń bólistiriw nızamına hám qamtıp alıwdıń tańlanǵan itimallıǵı baylanıslı. Usı táriypdegi “koeffitsient” túsıngi “qamtıp alıw koeffitsienti” ne tiyisli esaplanadı. Keńeytirilgen anıqsızlıq sondayaq “tolıq anıqsızlıq” (“overall uncertainty”) dep ta ataladı. INC-1 (1980 y.) besinshi bóliminde bayan etilgen.
Keńeytirilgen anıqsızlıq tómendegi formula boyınsha tabıladı
bul jerde: - keńeytirilgen anıqsızlıq; - qamtıp alıw koeffitsienti; - jıyındı anıqsızlıq.
Bunda ólshew nátiyjesin formada ańlatıw qolay bolıp, ólshenip atırǵan shamaǵa tiyisli bolǵan eń jaqsı baha bolıp, mánisler bólistiriliwdiń úlken bólegi úlken itimal menen usı aralıqqa túsiwin ańlatadı. Ólshew nátiyjesin basqa forması tómendegishe sáwlelenedi
bul jerde: - ólshenip atırǵan shamanıń bahası, ólshew nátiyjesi, shıǵıw bahası. Tiykarınan retinde ortasha arifmetik mánisi alınadı; - ólshenip atırǵan shama; - keńeytirilgen anıqsızlıq.
Matematik statistikada anıq qaǵıydalarǵa iye bolıp, keń qollanılatuǵın “isenimli interval” hám “isenimli itimallıq” atamaları keńeytirilgen anıqsızlıq intervalına tiyisli bolǵanda belgili shártler tiykarındaǵana qollanılıwı múmkin. Anıqsızlıq konseptsiyasında “isenimli itimallıq” túsıngi ornına “isenim dárejesi” qollanılıwı maqsetke muwapıq esaplanadı hám bul xalıq aralıq normalarǵa, tiykarınan Ólshew hám táreziler xalıq aralıq komiteti usınıslarına mas esaplanadı. Jánede anıqraq , keńeytirilgen anıqsızlıq itimallıq bólistiriliwin úlken bóleginen ibárát bolǵan ólshew nátiyjeleri túsetuǵın intervaldı xarakterlewshi parametr retinde túsiniledi hám onıń mánisi ólshew nátiyjesi hám onıń jıyındı standart anıqsızlıq penen baylanıslı dep qaraladı. Bunda usı interval ushın “qamtıp alıw itimallıǵı” yakı “isenim dárejesi” esaplanadı.
Zárúr jaǵdaylarda keńeytirilgen anıqsızlıq arqalı tabılatuǵın interval ushın isenim dárejesi bahalanadı hám kórsetiledi. Ulıwma alǵanda, jıyındı anıqsızlıqtı belgili koeffitsientke kóbeytiw jańa informatciya bermeydi, biraqta ol bar informatciyanı basqa formada usınıs qılıw múmkinshiligin beredi. Biraq tán alıw kerek, kópǵana jaǵdaylarda isenim dárejesi (tiykarlanıp nıń mánisleri birge jaqın bolǵan jaǵdaylarda) tekǵana itimallıq bólistiriliwi haqqındaǵı bilimlerdi shegaralanǵanlıǵı, biraqta keńeytirilgen anıqsızlıq ni ózinń anıqsızlıǵı ornına ádewir qaranǵı boladı.
|
