100
N-xalıqtın’ sanı
S-maydan
Xalıqtın’ milliy, jınısıy h’a’m diniy, til h’a’m basqa quramların u’yrengende
to’mendegi formulalardan paydalanıw mu’mkin.
T=
∑Ti
∑N
● 100%
T- xalıqtın’ belgili bir ko’rsetkish boyınsha quramı
∑T
-belgili bir topar xalıqtın’ sanı
∑N
- xalıqtın ulıwmı sanı.
Ma’selen: belgili bir wa’layat xalqının’ sanı 1 mln. adam bolsa. Olardın’ 700
000 adam tu’rk til toparı, 300 000 adam h’ind-evropa toparına kirse, onda
Tt=
700 000
1000 000
● 100% = 70%
Txe =
300 000
1000 000
● 100% = 30%
Demek, usı wa’layat xalıqtın’ 70% tu’rkiy tiller, 30% h’ind-evropa tilleri
toparına tiyisli eken.
Tap sonday usılda basqa topardı esaplap shıg’ıw mu’mkin.
Awıl xojalıg’ı eginlerinin’ ulıwma zu’ra’a’ti h’a’m olardın’ jan basına islep
shıg’arılıwı ulıwma usıllar ja’rdeminde esaplanadı.
Mektep geografiya kursların u’yreniwde matematikalıq metodlar to’mendegi
ma’selelerdi sheshiwde qollanıladı.
- uzınlıq h’a’m maydanın esaplawda;
- geografiyalıq koordinatalardı anıqlawda;
- gorizontallar ja’rdeminde releftin’ tiykarg’ı ko’rsetkishlerin anıqlawda;
- klimat ko’rsetkishlerin esaplawda;
- gidrologiyalıq ko’rsetkishlerin esaplawda;
- biologiyalıq ko’rsetkishlerin esaplawda;
- ta’biyiy resurslardın’ ko’rsetkishlerin esaplawda;
- sanaat h’a’m awıl xojalıg’ının’ ko’rsetkishlerin anıqlawda;
- eksport h’a’m import ko’rsetkishlerin anıqlawda;
- ju’k tu’siriw ko’rsetkishlerin anıqlawda h’a’m t.b.
Matematikalıq metodlar ja’rdeminde geografiyalıq mag’lıwmatlardı
to’mendegishe ko’rsetiw mu’mkin:
- kesteler ja’rdeminde;
- grafikler ja’rdeminde;
- diagrammalar ja’rdeminde;
- kartogrammalar ja’rdeminde;
- kartalar ja’rdeminde.
