103
Jeke jag’daylardag’ı sanlardın’ ayırımları este saqlanadı. Oqıwshılar eslep
qalatug’ın sanlar ko’p bolmawı mu’mkin. Olardı eki ulken toparg’a bo’liwimiz
mu’mkin. Ta’biyiy geografiyalıq h’a’m ekonomikalıq geografiyalıq sanlar.
Ta’biyiy geografiyalıq sanlarg’a to’mendegiler kiredi:
-jer ju’zi h’aqqındag’ı ulıwma mag’lıwmatlar (en’ ba’lent h’a’m en’ pa’s
tochkası, materikler h’a’m okeanlar sanı) en’ u’lken h’a’m en’
kishi okeanlar,
ten’iz, materik, da’rya, ko’l, sho’l, taw h’a’m t.b;
-materikler h’aqqında ulıwma mag’lıwmatlar (maydanı, en’ ba’lent h’a’m
en’ pa’s tochkası, jawın mug’darı, temperatura, klimat poyaslar sanı h’a’m t.b.);
-okeanlar h’aqqında ulıwma mag’lıwmatlar (maydanı, batıg’ı, shorlıg’ı,
temperatura h’a’m t.b);
-klimatlıq h’a’m gidrologiyalıq ko’rsetkishler h’a’m t.b.
Sotsiallıq h’a’m ekonomikalıq geografiyalıq sanlarg’a to’mendegiler kiredi:
-du’nya ju’zinin’ ulıwma ta’riyipi (ma’mleketler sanı, xalıq sanı,
tabiyiy
resurslar mug’darı, jan basına tuwrı keletug’ın da’ramat h’a’m t.b)
-xalıq h’aqqındag’ı ulıwma mag’lıwmatlar (du’nya xalqı, quramı, qala h’a’m
awıl xalqı, tuwılıwshılıq, o’limshilik, tabiyiy o’sim);
-ta’biyiy resurslar h’a’m olardın’ mug’darı;
-sanaat h’a’m awıl xojalıg’ının’ ko’rsetkishleri;
-transport h’a’m sırtqı ekonomikalıq baylanıslar, eksport h’a’m
import
ko’rsetkishleri;
-ma’mleketler h’aqqındag’ı mag’lıwmatlar (maydanı, xalqı, xojalıg’ı)
Oqıwshılarg’a sanlardı jaqsı eslep qalıwları ushın olardı pu’tin san h’alda
beriw jaqsı na’tiyje beredi. Ma’selen: Qıtaydın’ maydanı 10
mln km
2
shamalas,
Xindistannın’ xalqı 1 milliardtan artıq.
Sabaq protsesinde oqıwshılarg’a berilgen sanlarg’a sıpatlama beriliwi kerek.
Bunday sıpatlama beriw usıllarının’ biri mug’dardı ko’rinislerdi anıqlastırıw bolıp,
mektep geografiyasında ken’ tarqalg’an usıllardan esaplanadı. Ma’selen: 100 km
aralıqtı tu’rli transport qu’ralları qansha waqıtta basıp o’tiwi mu’mkin.
Sanlar menen islesiwdin’ en’ tiykarg’ı usıllarının’ biri salıstırıw esaplanadı.
Salıstırıwda oqıwshılar sanlardı tez eslep qaladı. Ma’selen: Tınısh okeanı maydanı
Atlantika okeanı maydanınan eki ese u’lken. Salıstırıw menen tek oqıtıwshı emes,
oqıwshılarda shug’ıllanıw mu’mkin, ma’selen: oqıtıwshı oqıwshılarg’a to’mendegi
wazıypalardı beriwi mumkin: O’zbekstannın’ maydanı du’nyadag’ı qaysı
ma’mleketler maydanı menen birdey, Qaraqalpaqstannın’ maydanı menen Belgiya
mamleketi maydanın salıstırın’ h’a’m t.b..
