|
Polimer zanjirining konformatsiyasi. Zanjir bukiluvchanligi
|
| bet | 22/119 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 4,04 Mb. | | #263652 | | Turi | Учебник |
Bog'liq 21558 2 CDEAD1DE360DB13C9B7A03EFD7ECBD40E7F94F1F Polimer zanjirining konformatsiyasi. Zanjir bukiluvchanligi.
Polimerning uzun zanjiri turlicha konfiguratsiya va konformatsiya shakllarida bo’lishi mumkin. Masalan, 3.2-rasmda izopren qoldiqlaridan tuzilgan zanjir ikkita barqaror konformatsiyada: tsis-konfiguratsiya (tabiiy kauchuk) va trans-konfiguratsiyada (guttapercha) bo’lishi mumkin.
3.2-rasm. Izopren qoldiqlaridan tuzilgan zanjir konformatsiyasi.
Polimer zanjirining konformatsiyasi haqidagi tasavvurlar birinchi marta V.Kun, G.Mark va E.Gut tomonidan kiritildi. Ularning fikricha, polimer zanjirining har xil konformatsiyasi kimyoviy bog’lar uzilmagan holda zvenolarning bir-biriga nisbatan erkin aylanishidandir. Uglerod atomlari faqat - bog’lar bilan bo’langan alohida olingan polimer zanjirini ko’rib chiqaylik. Bunday zanjir zvenolari issiqlik harakatida bo’ladi, ya’ni bir zveno qo’shni zvenoga
nisbatan aylana oladi. Bunday zanjirning valent burchaklari belgilanmagan bo’lib, aylanish -bog’lar atrofida erkin bo’lsin deb faraz qilaylik.
Bunday zanjir erkin a’zolangan deb atalib, fazoda qo’shni zvenolar holatidan
qat’iy nazar har qanday holatni egallashi mumkin. Bunday zanjir har xil konformatsiyada bo’lishi mumkin, ya’ni u o’ta bukiluvchandir (3.3-rasm).
3.3-rasm. Erkin a’zolangan zanjir konformatsiyasi.
Polimerlarning real zanjirli molekulalarida valent burchaklar aniq qiymat (109°28’) ga ega bo’lib zvenolarning aylanma harakati natijasida o’zgarmaydi. Belgilangan valent burchakli zanjirda har bir zveno holati yonidagi zvenoga bog’liq bo’ladi. (3.4-rasm). Shuning uchun erkin aylanish bo’ladi deb faraz qilinganda ham bunday zanjir erkin a’zolangan zanjirga qaraganda kam sonli konformatsiyani egallaydi, lekin u ham yaxshi bukilish xususiyatiga ega bo’ladi.
Bresler va Ya.I. Frenkel polimer molekulalaridagi ichki aylanish bir-biri bilan kimyoviy bog’lanmagan atomlar ta’siri natijasida tormozlanishini ko’rsatdilar. Bu bitta makromolekuladagi atomlarning o’zaro ta’siri (ichki molekulyar ta’sir) va qo’shni zanjirlardagi zvenolar atomlari o’zaro ta’siri (molekulalararo ta’sir) natijasida bo’lishi mumkin.
|
| |
