Virtual tarmoq texnologiyalari

235 
16-LABORATORIYA ISHI (4 SOAT). 
SDN KONTROLLERI ORQALI TARMOQ PROTOKOLLARINI 
SOZLASH VA O‘RNATISHNI O‘RGANISH 
 
16.1. Ishdan maqsad 
SDN kontrolleri asosida tarmoq protokollarini sozlash bo‘yicha ko‘nikmalar 
hosil qilish. 
16.2. Topshiriq 
1) Cisco Packet Tracer 8 dasturida berilgan tarmoqni quring. 
2) AAA serverini sozlang.
3) DNS serverini sozlang.
4) NTP serverini sozlang.
5) SYSLOG serverini sozlang.
6) Barcha tarmoq qurilmalari uchun ushbu serverlarga ulanishni ta’minlang. 
16.3. Qisqa nazariy ma’lumotlar 
AAA (ingliz tilidan. Authentication, Authorization, Accounting) - axborot 
tizimlarida ma’lumotlarning himoya qilinishini ta’minlash, shu jumladan 
autentifikatsiya, avtorizatsiya va auditni ta’minlash bilan bog‘liq jarayonlarning 
umumiy nomi. 
Autentifikatsiya (autentifikatsiya) - xavfsizlik tizimidagi mavjud akkauntning 
shaxsini (so‘rovini) taqqoslash. U login, parol, sertifikat, smart-karta va boshqalar 
orqali amalga oshiriladi. 
Avtorizatsiya (avtorizatsiya, vakolatni tekshirish, kirish darajasini tekshirish) 
– tizimdagi hisob (va autentifikatsiya qilingan shaxs) va ma’lum vakolatlarga (yoki 

236 
kirishni rad etish) mos kelishi. Umumiy holatda avtorizatsiya “salbiy” bo‘lishi 
mumkin (foydalanuvchi A kompaniya serverlariga kirish huquqiga ega emas). 
Audit – foydalanuvchi tomonidan resurslar (asosan tarmoq) iste’molini 
kuzatish. Audit, shuningdek, tizimga kirish faktlarini qayd etishni o‘z ichiga oladi 
(inglizcha kirish jurnallari). 
DNS server
– domen nomini aniqlash xizmatini tashkil qilish imkonini beradi. 
DNS serverning vazifasi serverlarning domen nomlarini IP manzillariga tarjima 
qilishdan iborat. 
Domen nomi tizimi ikkita asosiy funktsiyani bajarish uchun zarur bo‘lgan 
DNS-server orqali ishlaydi: 
– domen nomining ma’lum bir IP-manzilga muvofiqligi to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarni saqlash, 
– boshqa DNS-serverlarning resurs yozuvlarini keshlash. 
Agar foydalanuvchi boshqa mamlakatda joylashgan saytga kirmoqchi bo‘lsa, 
unda doimiy ravishda so‘rovlarni asosiy serverga yuborish uzoq vaqt talab etadi va 
sahifalarni sekin yuklanishiga olib keladi. Bunday noqulayliklarga yo‘l qo‘ymaslik 
uchun sizning qurilmangiz yonida joylashgan DNS-server oldindan so‘ralgan IP-
manzillar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni keshlaydi va keyingi kirishda ularni chiqaradi. 
Resurs yozuvlarini saqlash manbalari – bu domenlar va xost tarmoq manzillari 
o‘rtasidagi dastlabki aloqalarni o‘z ichiga olgan manba DNS-serverlari. 
Qoida tariqasida ikkita serverdan foydalanish tavsiya etiladi: birlamchi va 
ikkilamchi. Bu sizning domeningizga kirishni ta’minlaydi, chunki agar bitta server 
ishlamay qolsa, boshqasi javob beradi. 
NTP 
(Network Time Protocol) – tarmoq o‘tkazuvchanligi o‘zgaruvchan 
tarmoqlar yordamida kompyuterning ichki soatini sinxronlashtirish uchun tarmoq 
protokoli. Vaqtni aniq baholash uchun eng aniq manbalarni tanlashga imkon 
beradigan maxsus algoritm tufayli vaqtni sinxronlashtirishning yuqori aniqligini 
ta’minlaydi. Ushbu algoritm ma’lumotlarning ataylab noto‘g‘ri tuzilgan NTP 
serverlaridan umumiy tizimga ta’sirini minimallashtirishga imkon beradi. NTP 
protokoli sinxronizatsiya mexanizmlarini nanosekundli aniqlik bilan ta’minlaydi va 

237 
mahalliy soat va sinxronlashtiradigan vaqt serverining xatolarini tavsiflash va 
baholash uchun imkoniyatlarni o‘z ichiga oladi. NTP darajalarning ierarxik 
tizimidan yoki qatlamlardan foydalanadi. NTP server to‘g‘ridan-to‘g‘ri aniq vaqt 
manbasidan ma’lumotlarni qabul qilsa, eng yuqori darajaga ega (1-qatlam). 
O‘zlarining soatlarini 1-qatlam serverlari bilan sinxronlashtiruvchi serverlar quyi 
darajada (2-qatlam) va hk. 
SYSLOG (inglizcha SYSTEM log - tizim jurnali) - IP protokoli yordamida 
kompyuter tarmoqlarida qo‘llaniladigan tizimda sodir bo‘layotgan hodisalar (ya’ni 
hodisalar jurnallarini yaratish) haqida xabarlarni jo‘natish va yozish uchun standart. 
“Syslog” atamasi hozirda standartlashtirilgan syslog tarmoq protokoli va tizim 
xabarlarini yuboruvchi va qabul qiluvchi dasturiy ta’minotga (ilova, kutubxona) 
ishora qiladi. Standart manbalar ularda sodir bo‘layotgan voqealar haqida oddiy 
matnli xabarlarni shakllantirishni va ularni IP oilasining tarmoq protokollaridan biri 
yordamida qayta ishlash uchun Syslog serveriga (“syslogd”, “syslog daemon” yoki 
“syslog server” deb ataladi) o‘tkazishni ta’minlaydi. Hodisa xabarlarini 
shakllantirish va ularni uzatish Syslog protokoli deb ataladigan ma’lum qoidalarga 
muvofiq amalga oshiriladi. Qoida tariqasida, xabar kichik hajmga ega (1024 
baytgacha) va aniq yuboriladi. Biroq, maxsus vositalardan foydalanib, xabarlarni 
shifrlash va ularni SSL/TLS orqali yuborish mumkin. 

Download 11,81 Mb.