shinalar orqali MP, xotira va kiritish-chiqarish tizimi o’rtasida ma’lumotlar
almashinuvi amalga oshadi);
- AB (ingl. Address Bus) rusumli manzillar shinalaridan (murojaat
qilinayotgan xotira va kiritish-chiqarish portlari uyalarining manzillarini
uzatish uchun qo’llaniladi);
- CB (ingl. Control Bus) rusumli boshqaruv shinalaridan (axborot
almashinuvi
sikllarini amalga oshirib, tizim ishini boshqaradigan signallar
ayni shu shinalar orqali uzatiladi).
- Shinalaming ayni shunday to’plami XTTK kanalini tashkil
toptirish uchun ham qo’llaniladi. Bunday turdagi magistral
demultipleks
magistrali yoki
ayiruvchi manzil va ma’lumotlar shinalariga ega
uch
shinali magistral deb ataladi (3.1-rasm).
3.1-rasm.
Demultipleks magistrali
Ma’lumotlaming magistral orqali tabiiy almashinishi kanalga so’zlar
yoki baytlar vositasida bir-biridan keyin amalga oshiriladigan murojaatlar
ko’rinishida kechadi. Magistralga murojaatlaming bitta sikli davomida
MP, xotira qurilmasi va kiritish-chiqarish tizimi o’rtasida bitta so’z yoki
bayt uzatiladi.
Almashinishning bir nechta sikllari mavjud. Ular jumlasiga xotirani
o’qish va xotiraga yozish sikllari kiradi.
Kiritish-chiqarish makoni izolyatsiya bo’lganida kiritish-chiqarish
portini o ’qish va kiritish-chiqarish portiga yozish sikllari qo’shiladi.
Magistralda, ishlash tezligi MPning ishlash tezligidan past bo’lgan
qurilmalar ishlab
turgan ayrim holatlarda RD, WR va shu kabi boshqa
stroblar davomiyligi chetdagi modul tomonidan almashinish operatsiyasi
to’g’ri bajarilishi uchun etarli bo’lmay qolishi mumkin. Magistral
operatsiya muvaffaqiyatli yakun topishini tashkillashtirish uchungina CV
34
tarkibiga maxsus READY signali kiritiladi.
Kanalga murojaatlaming har
bir siklida RD yoki WR strobasi yakimiga etishdan oldin MP READY
signalining holatini tekshiradi. Agar READY ushbu fursatda hali uloqtirib
yuborilmagan bo’lsa, MP tegishli stroba muddatini unga WS (ingl. Wait
State) deb nomlanadigan kutish taktlarini o’rnatib, uzaytiradi.
Mikroprotsessoming ma’lum modeli va ish rejimiga bog’liq holda
WS ning maksimal miqdori cheklangan yoki cheklanmagan bo’lishi
mumkin. Magistralda amalga oshadigan ishning oddiy rejimida faqat bitta
faol
qurilma ishlaydi, u ham bo’lsa, MP bo’lib, magistralda kechadigan
ma’lumotlar almashinuvining barcha sikllarini qo’zg’atadi.
Biroq, shunday holatlar ham joizki, bunda ayni bitta magistralda bir
nechta faol qurilma bo’lib, ular ayni bir xotira va kiritish- chiqarish
bloklari bilan ishlashi darkor bo’ladi. Boshqa faol qurilma ma’lumotlami
magistral bo’ylab uzata olishi uchun MPni vaqtincha
dezaktivatsiya qilish
zarur bo’ladi. Bu maqsadda aksariyat zamonaviy mikroprotsessorlar
