Qanday operatsion tizimlar mavjud?
Ko'rganingizdek, operatsion tizimga boigan talablar shunchalik bir-
biriga qarama-qarshiki, ularning hammasini baravariga qoniqtirish
dargumon.
Ko‘p vazifalilik ishonchlilikka zid. Bir vaqtning o‘zida qanchalik
ko‘p dasturlar ishlasa, ular orasida ixtiloflar shunchalik tez sodir boiishi
mumkin, bu kompyuter «osilib qolishiga» olib keladi.
Do'stonalik oddiylikka zid, chunki haqiqiy do'stonalikka erishish -
bu oddiy emas, balki o‘ta murakkab masala.
Tarmoqda ishlay olish qobiliyati xavfsizlikka zid. Bir tarafdan biz
kompyuterimizning butun dunyodan informatsiyani bemalol ola olishini va
boshqa kompyuterlar bilan muloqotda b o ia olishini istaymiz, ikkinchi
tarafdan esa, kompyuterimiz informatsiya bilan birga, vims olishi
mumkinligidan qo'rqamiz. Xullas kalom, biz maksimal qulayliklarga ega
boiishni xohlaymiz, lekin buning uchun ko‘ngilsizlikka ega boiishni hech
ham istamaymiz.
Xulosa bitta: har xil ishlar uchun turli operatsion tizimlami
qoilashimiz kerak.
4.2. Operatsion tizimlar strukturasi va generatsiyasi
Operatsion tizim tushayotgan hamma masalalarga ishlov berish
bo‘yicha ishlami ratsional rejalashtirishi kerak (kompyuterga masalalami
kiritish bo‘yicha tadbirlar kompleksi, ularning xarakteristikalarini bilib
82
olish, hamma kiruvchi ma’lumotlar to‘plamlariiii tashqi olib yuruvchilarda
joylashtirish, kirish va chiqish navbatlarini tashkil qilish).
Odatda tashqi qurilmalardan biri o ‘qigan, kirayotgan ma’lumotlar
oqimidagi masalalar kompyuter operativ xotirasiga birdaniga o‘tmaydi,
balki tashqi xotira qurilmalarida joylashadi. Paketh ishlov berish
rejimlarida masalalar navbatda qator bo‘lib turadilar (kiruvchi navbat),
masalaning navbatdagi o‘mi uning ustuvorligi bilan belgilanadi.
Masalaning navbatdan kompyuter OXsiga o‘tkazilishi avtomatik ravishda
sodir bo‘ladi.
Masalani yechishdan bevosita oldin ОТ bajaradigan tadbirlar
majmuasini realizatsiya qilishda asosiy e’tibor masalani yechish uchun
zarur bo‘lgan HT resurslarini (OX jabhasi, zarur bo‘lgan ma'lumotlar
to‘plamlari uchun tashqi olib yuruvchilar uchun joylar va sh.k.) taqdim
qilishga qaratiladi.
Agar navbatdagi masalani yechish uchun resurslar yetishmasa, ОТ
quyidagi qarorlardan birini qabul qilishi:
1) ushbu paytda bajarilayotgan va ustuvorligi quyiroq bo‘lgan
qaysidir boshqa masaladan resurslaming bir qismini tortib olishi;
2)yechilayotgan qaysidir masala yechilib boTishini va talab
qilinayotgan resms bo‘shashini kutishi;
3)yechilishi uchun resurslar yetarli boigan, lekin navbati hali yetib
kelmagan masalani navbatsiz o ‘tkazib yuborishi kerak.
Yechim natijalarini mos tashqi qurilmalarga chiqarishni tashkil qilish
ham masalaga ishlov berishni rejalashtirish funksiyasiga kiradi. Bunda ОТ
har bir topshiriqning natijaviy informatsiyasini mos chiquvchi navbatga
tushishini va TQ ishi tempida ushbu navbatning bo'shashini ta’minlashi
zarur.
Operatsion tizim masalalar yechilishini boshqarishi lozim. Bunda
OTning asosiy funksiyasi - hisoblash jarayonida sodir bo‘ladigan har xil
hodisalarga
(informatsiya
almashinuvi
tugaganligi
haqida tashqi
qurilmalardan kelayotgan signallar, apparatlardagi to‘xtashlar haqida
hamda tashqi muhitdan, masalan, boshqa kompyuterdan, kelayotgan
signallar, dasturiy xatoliklar belgilari) to‘g ‘ri reaksiya qilishni tashkil
qilishdir. Har bir hodisaga ОТ to‘g‘ri reaksiya qilganda joriy dastuming
bajarilishi albatta to‘xtalishi va protsessorni boshqarish boshqa mos
modulga uzatilishi lozim; bu modul sodir bo‘lgan voqeani identifitsirlashi
kerak.
Uzihshlarga ishlov berish mexanizmi kompyuter va ОТ turidan
83
qat’iy nazar doim quyidagi elementlami o‘z ichiga oladi:
1)uzilgan dastur haqida batafsil informatsiyani, xususan bimdan
keyin bajarilishi lozim bo‘lgan komanda adresi haqidagi informatsiyani
xotirada saqlashi;
2)sodir boigan hodisani tasniflovchi va unga mos ravishda ishlov
beruvchi OTning maxsus moduliga boshqaruvni uzatishi;
3)ustuvorligi va hisobga tayyorligiga qarab foydalanuvchining u
yoki bu masalasiga boshqaruvni qaytarishi lozim. Bunda boshqaruv oldin
uzilgan dasturga qaytarilishini istisno qilib boimaydi.
Turli HTlarida uzilishlarga ishlov berish turlicha va odatda apparat
vositalari yordamida amalga oshiriladi. Masalan, ba’zi HTlarida buning
uchun dastur holatining eski va yangi so‘zi о‘mini almashtirish
mexanizmidan, boshqalarida esa xotira va uzilishlar vektorini stekli tashkil
qilishdan foydalaniladi.
Masalalami yechishni boshqarish asosiy funksiya - uzilishlarga
ishlov berishdan tashqari boshqa: operativ xotirani dinamik taqsimlash,
kiritish-chiqarish operatsiyalarida ishtirok qilish; masalalami yuklash, vaqt
xizmatini tashkil qilishni ham o ‘z ichiga oladi.
Operativ xotirani dinamik taqsimlash bo‘yicha OTning asosiy
vazifasi - uning bo'sh va band boigan zonalarini doimo hisoblab borish
va fragmentatsiyani bartaraf qilishga intilishdadir, Fragmentatsiya
hodisasining ma’nosi shundaki, multidasturlash sharoitlarida OXning band
boigan jabhalari orasida katta boim agan erkin adres bo‘shliqlari
«tirqishlari» qoladi. Alohida har bir bunday bo‘shliq unda navbatdagi
foydalanuvchi masalasini butunicha joylashtirish uchun yetarli emas.
Lekin bu bo'shliqlar summasi operativ xotiraning muloqot uchun
ajratilgan hajmining katta qismini tashkil qiladi. OX fragmentatsiyasi
nafaqat foydalanuvchilar masalalari zonalari orasida, balki ularning ichida
ham kuzatiladi. Agar kompyuter virtual xotirani, uni betma-bet tashkil
qilishni amalga oshiradigan apparat vositalariga ega bo‘lmasa, OX
fragmentatsiyasi HTning o'tkazuvchanlik qobiliyatini oshirish va uning
hamma hisoblash resurslaridan samarali foydalanish y o iid a sezilarli to‘siq
boiadi. Dasturlarni dinamik siljitish OX fragmentatsiyasini bartaraf qilish
bo‘yicha tadbirlarga kiradi; bunda foydalanuvchilar dasturlari muntazam
ravishda masalalar dinamik zonasining bitta chetiga qarab, masalan, OX
yuqori adreslari jabhasiga, siljiydi; bunda quyi (kichik) adreslar jabhasida
o‘z oichovlari bo'yicha yana bitta foydalanuvchi masalasini yuklash
uchun yetarli boigan bogiangan zona bo‘shaydi.
Masalalar
yechilishini
bevosita
boshqarish
bo'yicha
ОТ
84
imkoniyatlarini
ta’minlaydigan
dasturlar
majmuasi
|
