Xalqaro talablar asosida standartlarni ishlab chiqish

Download 40.82 Kb.
Sana	16.04.2024
Hajmi	40.82 Kb.
	#197975

Bog'liq
ARIMS1918
Hybrid-renewable energy systems in microgrids integration, developments and control ( PDFDrive ), 1427572, gipermatnlar yaratish va ishlash, 2 5454015403950874988-3[1], Биринчи бет, Astanov Axliddin, Asosiy makroiqtisodiy ko, 11-маъруза, Additiv va multiplikativ ekonometrik modellarni tuzish, ,,,, Mavzu Erkin savdo va proteksionizm siyosati Reja, Tursunov Murodjon ingliz tilidan mustaqil ishi, Haqidagi fan, 0.В.И. Вешкурцев, Д.Г. Мирошин Практикум по дисциплине Оборудование отрасли, yakka tartibli ishchi reja

Foydalanilgan adabiyotlar

XALQARO TALABLAR ASOSIDA STANDARTLARNI ISHLAB CHIQISH
Axmedov Mashxurbek Andijon mashinasolzik instituti “Avtomobilsozlik” fakulteti “MSMSM” yo’nalishi 4-bosqich K-06-20 talabasi
Xalqaro standartlashtirish - bu standartlashtirish tashkilotlari va ularning faoliyati mahsulotlari: standartlar, tavsiyalar, texnik hisobotlar va boshqa ilmiy- texnik mahsulotlar majmui.
Xalqaro standartlarning asosiy maqsadi xalqaro miqyosda yangi sifat tizimlarini ishlab chiqish va mavjud sifat tizimlarini takomillashtirish va ularni sertifikatlash uchun yagona uslubiy asosni yaratishdan iborat.
Xalqaro standartlashtirish maqsadlari:

turli mamlakatlarda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifat darajasining yaqinlashishi;
murakkab mahsulotlar elementlarining o'zaro almashinishini ta'minlash;
xalqaro savdoni rivojlantirish;
o‘zaro ilmiy-texnikaviy axborot almashish va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni jadallashtirishga ko‘maklashish.

Bugungi kunga qadar uchta standartlashtirish bo’yicha xalqaro tashkilot mavjud: Xalqaro standartlashtirish tashkiloti - ISO (ISO), Xalqaro elektrotexnika komissiyasi - IEC (IEC), Xalqaro elektr aloqa ittifoqi - XEI (ITU). Aynan shu tashkilotlar barcha mamlakatlar tomonidan tan olingan va xalqaro standartlarni nashr etish huquqiga ega, ular de-yure standartlar yoki rasmiy standartlar deb ham ataladi. Shunday qilib, rasmiy standartlar ISO, IEC va XEI tavsiyalarining xalqaro standartlaridir. Ushbu tashkilotlarning qiziqishlari tashkiliy va texnik tafsilotlar bilan chambarchas bog'liq bo’lib, bu ular ishlab chiqadigan standartlarning yaxlitligi va uyg'unlashuviga katta hissa qo'shadi. De-yure standartlari yaxshi tartibga solinadigan tizimli asosda ishlab chiqilishi va yuritilishi tufayli ularning umumiyligini xalqaro standartlar tizimi deb hisoblash mumkin.Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) - yuqorida sanab o'tilgan uchta tashkilotning eng kattasi va eng obro'lisi. Koʻpgina mamlakatlarning ilgʻor ilmiy- texnikaviy tajribasini oʻz ichiga olgan ISO standartlari xalqaro savdoda mahsulotlarga qoʻyiladigan talablar birligini, jumladan, tarkibiy qismlarning oʻzaro almashinishi, mahsulot sifatini sinash va baholashning yagona usullarini taʼminlashga qaratilgan. ISO xalqaro standartlari foydalanuvchilari sanoat va biznes, davlat va nodavlat tashkilotlari, iste'molchilar va umuman jamiyatdir. ISO bozor iqtisodiyoti manfaatlaridan kelib chiqqan holda muayyan yechimlarni ishlab chiqishni talab qiluvchi savdo-iqtisodiy faoliyatga va axborot texnologiyalari va kommunikatsiya tizimlari salohiyatidan toʻliq foydalanish imkonini beruvchi sxemalarga katta eʼtibor beradi, bunda birinchi navbatda, rivojlanayotgan mamlakatlar manfaatlari va teng sharoitlarda jahon bozorini shakllantirish. Bugungi kunda barcha mamlakatlarda murakkab mahsulotlarning xavfsizligi, inson salomatligi yoki atrof-muhitga tahdidi bo'yicha texnik ko'rsatmalar talablariga muvofiqligini mahsulotni sotishdan oldin sinovdan o'tkazish zaruriy shartdir. ISO xalqaro savdoni rivojlantirish uchun juda muhim bo'lgan, ishlab chiqarilgan mahsulotlar baholanadigan ko'plab standartlarni, shuningdek natijalarni taqqoslash imkonini beruvchi standart sinov usullarini ishlab chiqishga katta hissa qo'shdi. ISO va IEC birgalikda muvofiqlikni baholash faoliyatining turli jihatlarini ko'rib chiqadigan ISO/IEC qo'llanmalarini ishlab chiqadilar. Ushbu yo'riqnomada keltirilgan ixtiyoriy mezonlar eng yaxshi amaliyot va yondashuvlar bo'yicha xalqaro konsensus natijasidir. Ularning qo'llanilishi butun dunyo bo'ylab muvofiqlikni baholashda uzluksizlik va tartiblilikni ta'minlaydi va shu bilan tashqi savdo aloqalarini rivojlantirishga yordam beradi.
ISO standartlari butun dunyoda eng ko'p qo'llaniladi, ularning soni 10 000 dan oshadi va har yili 500-600 standartlar qayta ko'rib chiqiladi va qayta qabul qilinadi. ISO ishbilarmonlik aloqalari juda keng: 500 ga yaqin xalqaro tashkilotlar, shu jumladan tegishli sohalarda ishlovchi BMTning barcha ixtisoslashgan agentliklari bilan aloqada. Eng yaqin hamkorlik ISO va Yevropa standartlashtirish qo'mitasi (CEN) o'rtasida. ISOning eng yirik hamkori Xalqaro elektrotexnika komissiyasi (IEC) hisoblanadi. Umuman olganda, bu uch tashkilot xalqaro tashkilot sifatida texnologiyaning barcha sohalarini qamrab oladi. Bundan tashqari, ular axborot texnologiyalari va telekommunikatsiyalar sohasida izchil hamkorlik qiladilar.ISO xalqaro standartlari barcha ishtirokchi mamlakatlar uchun majburiy maqomga ega emas. Dunyoning istalgan davlati ularni qo'llash yoki qo'llamaslik huquqiga ega. Xalqaro ISO standartlarining qariyb yarmi Rossiya standartlashtirish tizimida qo'llanilishini topdi. Tarkibiga ko'ra, ISO standartlari bir-biridan farq qiladi, chunki ularning atigi 20 foizi aniq mahsulotlarga qo'yiladigan talablarni o'z ichiga oladi. Normativ hujjatlarning asosiy qismi xavfsizlik talablari, o'zaro almashinish, texnik muvofiqlik, mahsulotni sinovdan o'tkazish usullari, shuningdek, boshqa umumiy va uslubiy masalalarga tegishli.
Kelajakda ISO o'zining texnik xizmatlari ko'lamini kengaytirishni rejalashtirmoqda, bu erda ISO 9000 seriyali standartlari tobora ko'proq qo'llaniladi va ISO 9000-2000 loyihasi amalga oshirilmoqda.
Xalqaro elektrotexnika komissiyasi (IEC) – 1906-yilda tashkil etilgan, eng qadimgi xalqaro nodavlat tashkilotlardan biri. Uning faoliyati asosan elektr va elektron asbob-uskunalar, yadroviy asbobsozlik, lazer texnologiyasi, aloqa, aviatsiya va kosmik asboblar, kemasozlik va dengiz navigatsiyasi, yadro energetikasi, informatika, akustika va tibbiyot texnologiyalarining fizik xususiyatlarini standartlashtirish bilan bog'liq. So‘nggi yillarda foydalanilayotgan asbob-uskunalar xavfsizligi, ishonchliligi va elektromagnit moslashuvi hamda uning atrof-muhit uchun xavfsizligi sohasida xalqaro standartlarni ishlab chiqishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Garchi xalqaro standartlar konsensus va ularda belgilangan talablarni ixtiyoriy tan olish asosida ishlab chiqilgan bo'lsa-da, amalda mahsulotlarning ularga muvofiqligi asosan majburiydir, chunki u raqobatbardoshlik va xalqaro bozorga chiqish mezoni hisoblanadi. ISOda bo'lgani kabi, IEC a'zolari xalqaro standartlashtirishda o'z mamlakatlari manfaatlarini ifodalovchi tegishli tarmoqlarda texnologiyalarni standartlashtirish bo'yicha milliy tashkilotlar (qo'mitalar) hisoblanadi. Hozirda IECda 50 dan ortiq shunday a'zolar mavjud. Rossiya 1911-yildan buyon XEK aʼzosi hisoblanadi.Hozirgi vaqtda mahalliy mutaxassislar XEKning barcha boshqaruv organlariga aʼzo. IEC xalqaro standartlarini ishlab chiqishda Rossiyaning 100 dan ortiq vazirliklari, idoralari, davlat va tijorat tashkilotlari ishtirok etmoqda. Mamlakatimiz ikkita IEC texnik qo'mitasi kotibiyatlariga rahbarlik qiladi: TC 45 "Yadroviy asboblar" (Rossiya TsNIIP Minatom bazasidagi kotibiyat) va TC 22 "Yuqori kuchlanishli doimiy elektr uzatish liniyalari uchun konvertorlar" (V.I. Lenin nomidagi VEK negizida kotibiyat). Rossiyalik mutaxassislar TC 14 "Elektron kabellar", TC 18 "Kemalarning elektr qurilmalari, mobil va statsionar dengiz inshootlari", TC 20 "Elektr kabellari", TC 65 "Sanoat jarayonida o'lchash va nazorat qilish tizimlari" ishlarida faol ishtirok etadilar.
Xalqaro elektraloqa ittifoqi (XEI)- telekommunikatsiyalarni standartlashtirish sohasida ixtisoslashgan xalqaro hukumatlararo tashkilot. U 500 dan ortiq davlat
va nodavlat tashkilotlarini birlashtirgan. U turli mamlakatlarning telefon, telekommunikatsiya va pochta vazirliklari, idoralari va idoralari, shuningdek, telekommunikatsiya xizmatlarini ko'rsatish uchun uskunalar yetkazib beruvchi tashkilotlarni o'z ichiga oladi. XEIning asosiy vazifasi global televizion tarmoqlar va ularning xizmatlarini qurish va ulardan foydalanish bo‘yicha xalqaro muvofiqlashtirilgan qoidalar va tavsiyalarni ishlab chiqishni muvofiqlashtirishdan iborat. Ushbu yetakchi standartlar tashkilotlarining faoliyati bir-biri bilan chambarchas bog'liq va muvofiqlashtirilgan. Xalqaro standartlarning kompleks tizimini yaratish uchun hamkorlikning turli shakllaridan foydalanilmoqda.
XEI tuzilmasi uchta sektorni o’z ichiga oladi:

radioaloqa – radioaloqa qo‘mitasining umumiy funksiyalarini, shuningdek, chastotalarni ro‘yxatga olish kengashi bajaradigan vazifalarni o‘z ichiga olgan tarmoq;
telealoqa standartlashtirish – telegrafiya va telefoniya qo‘mitasi vazifalarini, shuningdek, radioaloqa qo‘mitasining radioaloqa tarmoqlariga umumiy foydalanishga topshirish bilan bog‘liq funksiyalarini o‘z zimmasiga olgan tarmoq
telekommunikatsiyalarni rivojlantirish - telekommunikatsiya tizimlarini rivojlantirish strategiyasi va siyosati masalalarini belgilovchi tarmoq.

XEI tashkiliy boshqaruvining eng yuqori bo'g'ini Bosh konferentsiya bo'lib, u tashkilot faoliyati va tuzilmasi bilan bog'liq strategik qarorlarni belgilaydi, shuningdek, konferentsiyada belgilangan vazifalarni amalga oshirishni amalga oshiradigan ijro etuvchi organ - Kengashni tashkil qiladi. . Har bir sektorning oliy boshqaruv organi tegishli (ushbu sektor uchun) tematik yo'nalishdagi jahon konferentsiyasidir.
EUROCODE standari - bu Yevropa Komissiyasi tomonidan 70-yillarning o'rtalaridan beri ishlab chiqilgan Evropa qurilish standartlari. 15 yil davomida Yevropa Ittifoqi Komissiyasi Yevropa Ittifoqiga aʼzo barcha davlatlarning Vakillar qoʻmitasi bilan birgalikda EUROCODES standartlarini ishlab chiqishga rahbarlik qildi.1990 yilda Yevropa Komissiyasi standartlashtirish boʻyicha Yevropa qoʻmitasi bilan kelishuv asosida ( CEN), keyinchalik Yevropa standarti maqomini berish uchun EUROCODE CEN standartlarini ishlab chiqish va nashr etish huquqini Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlarga topshirdi. EUROCODE standartlarini ishlab chiqish uchun CEN/TC 250 texnik qo'mitasi tuzildi, uning kotibiyati BSI (Britaniya standartlari instituti) tarkibiga kiradi. Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlar va Yevropa erkin savdo assotsiatsiyasi (EFTA) ushbu hujjatdan quyidagi maqsadlarda foydalanadilar: muhandislik inshootlarini (shu jumladan baland qavatli) joriy direktiva 89/106 / EEC (bino direktivasi), xususan, 1-sonli "Mexanik qarshilik va barqarorlik" va 2-sonli "Yong'in xavfsizligi" talablari bilan muvofiqlashtirish uchun;

qurilish ishlari va ular uchun zarur bo'lgan muhandislik ishlari bo'yicha shartnomalarning spetsifikatsiyasi uchun asos sifatida;
qurilish mahsulotlariga muvofiqlashtirilgan texnik shartlarni tayyorlash uchun asos sharti sifatida;

Evrokod standartlari qurilish bilan bog'liq bo'lganligi sababli, ular qurilish mahsulotlari to'g'risidagi direktivaning o'n ikkinchi moddasida ko'rsatilgan asosiy hujjatlar bilan bevosita bog'liq.
Ushbu yetakchi standartlar tashkilotlarining faoliyati bir-biri bilan chambarchas bog'liq va muvofiqlashtirilgan. Xalqaro standartlarning kompleks tizimini yaratish uchun hamkorlikning turli shakllaridan foydalanilmoqda . Standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilotlar faoliyati samaradorligi standartlarni ishlab chiqish, sanoat birlashmalari bilan hamkorlikni rivojlantirishga tobora ko‘proq professional tashkilotlar va ekspertlarni jalb qilish hisobiga oshirilmoqda. Sanab o‘tilgan xalqaro tashkilotlar bilan bir qatorda boshqa xalqaro tashkilotlar tomonidan ham qator metrologik masalalar ham o‘rganilmoqda. Metrologiya va o‘lchovlar sohasida o‘zaro tajriba va axborot almashish juda muhim. Xalqaro tashkilotlarning ko'plab texnik qo'mitalari (TK) metrologiya va o'lchovlar sohasida ixtiyoriy texnik standartlarni ishlab chiqmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar:

В.Л. Гуревич, С.В. Ляльков, О.И. Минченок.,“МЕЖДУНАРОДНАЯ СТАНДАРТИЗАЦИЯ” Минск 2002
SHaozimova U.X. “METROLOGIYA VA STANDARTLASHTIRISH” TOSHKENT-2019
www.ziyonet.uz 4.www.booksite.ru

Download 40.82 Kb.