Xorazm viloyati Mahmud Zamaxshariy nomidagi Xorazm viloyat
Axborot - Kutubxona Markazi
Mahmud Zamashariy nomidagi Xorazm viloyat axborot-kutubxona markazi
Urganch shahar Abdulla Qodiriy ko'chasida joylashgan boʻlib kitobxonlar uchun
barcha sharoitlar mavjud kutubxona 3 qavatdan tashkil topgan bo'lib bu yerda barcha
turdagi adabiyotlarni topish mumkin. Misol uchun darsliklar jahon adabiyotlari
o'zbek adabiyotlari undan tashqari bolajonlar uchun ham bolalar adabiyoti mavjud.
Koʻzi ojizlar uchun ham kutubxonada barcha sharoitlar bor biz kutubxonaga
borganda o'zimizning bitiruv malakaviy ishi mavzumizga doir kitoblar bilan ishladik
va o'zimizga kerakli maʼlumotlarni oldik.
Quyida Mahmud Zamaxshariy haqida qisqacha ma’lumot berib o’tamiz.
Allomaning to‘liq ismi Abul Qosim Mahmud ibn Umar Zamaxshariy bo‘lib,
u hijriy 467 yil rajab oyining 27-kuni (1075 yil 19 mart) Xorazmning Zamaxshar
qishlog‘ida tug‘ilgan. Otasi ko‘p vaqtini Qur’on tilovati-yu namoz o‘qish bilan
o‘tkazar, Zamaxshardagi masjidlardan birida imomlik ham qilgan.
Og‘ir illat tufayli alloma yoshligidan oqsoq bo‘lib qoladi va shundan so‘ng
otasi uni og‘ir mehnatga majburlamay, madrasaga beradi. Zamaxshariy ilmga
bo‘lgan zo‘r ishtiyoqi tufayli arab tili va adabiyoti, diniy ilmlar va xattotlikni puxta
egallaydi.
Uning buyuk olim bo‘lib yetishishida ustozlarining ham hissasi beqiyos.
Xususan, Abu Mudar ibn Jarir ad-Dabbiy al-Isfahoniydan til, lug‘at va adabiyotdan
ta’lim olgan. Bag‘dodda shayxulislom Abu Mansur Nasr al-Xorisiy, Abu Soad ash-
Shaqqoniy, Abu Xattob ibn Abul Batarlardan hadis ilmini o‘rgangan bo‘lsa,
Makkada nahv va fiqh bo‘yicha Abu Bakr Abdulloh ibn Talxat al-Yabiriy al-
Andalusiy, shayx as-Sadid al-Xayyatiylardan saboq olgan. Lug‘at ilmini esa Abu
Mansur Mavhub abn al-Xodar al-Javoliqiy kabi mashhur olimlardan o‘rgangan.
Olim ko‘p asarlarini Makkadaligida yozgan. Hayotida chuqur iz qoldirgan
bu zaminda Zamaxshariy besh yilga yaqin yashagan. Allomaning Jorulloh (Alloh
qo‘shnisi) degan sharafli ta’rifga sazovor bo‘lishi shundan. Islom olamida yirik olim
darajasiga ko‘tarilgan Zamaxshariyning Xorazmda ham, Sharqning boshqa
shaharlarida ham juda ko‘p shogirdlari bo‘lgan. U qarindosh-urug‘larining qiyin-
qistovlariga qaramasdan, uylanmagan. Buyuk alloma hijriy 538 yilda arafa kechasi
(1144 yil 14 aprel) Xorazmda vafot etgan.
Zamaxshariy arab tili grammatikasi, lug‘atshunoslik, adabiyot, aruz ilmi,
jo‘g‘rofiya, tafsir, hadis va fiqhga oid 50 dan ortiq asarlar yozgan. Jumladan, uning
«Mufassal» asari arab tili grammatikasiga oid kitob bo‘lib, nafaqat Sharq, balki
G‘arbda ham juda mashhur edi. Aynan shu asar tufayli olimlar: «Agar shu turk
(Zamaxshariy) bo‘lmaganida edi, arablar o‘z tillari nahvi (grammatika)ni unutib
yuborgan bo‘lardi», deb aytishgan.
Olimning «Muqaddamul adab» asari tilshunoslikka, «Asosul balog‘at»
kitobi nutq madaniyatiga, «Atvoquz zahab fil Mavoiz val xutab» risolasi
didaktikaga, «Rabiul abror va nususul axyor»i adabiyot, tarixga bag‘ishlangan.
Zamaxshariyning «Al-Kashshof an haqoiqit tanzil va uyunil aqovil fi vujuhit
ta’vil» asarini alohida tilga olmaslikning iloji yo‘q. Asar Qur’onning sharhi, ya’ni
tafsirdir. Asarning yozilish turi murakkabligiga qaramay, butun jahonda katta
shuhrat qozongan. Hatto shu kunlarda ham Qohiradagi «Al-Azhar» universiteti
talabalari «Al-Kashshof»ni alohida o‘quv kursida o‘rganadilar. Chuqur bilimi,
zukkoligi va boshqa sifatlari tufayli alloma «Arab va ajam ustozi», «Xorazm faxri»
deya tilga olinadi.
Xorazm viloyati Mahmud Zamaxshariy nomidagi Xorazm viloyat Axborot
- Kutubxona Markazi haqida ma’lumot
|
