|
mavzu. Xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligini aniqlash
|
| bet | 23/28 | | Sana | 11.02.2024 | | Hajmi | 0,68 Mb. | | #154693 |
Bog'liq Хорижий инвесmavzu. Xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligini aniqlash
(4 soat)
Xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy samarasi aniqlash
Investitsion loyixalarni iktisodiy samaradorligini baholash usullari
Investitsion loyihalarni baholash muammolari
Xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy samarasi aniqlash
Iqtisodiyotning investitsiyaga boTgan talabi, investitsiyaga yunaltiriladigan mablagTaming yetishmasligi investitsiya resurslaridan samarali foydalanishni taqazo etadi. CHunki qo’yilgan kapital mablagTdan samarali foydalanish natijasida ko’proq foyda olish mumkindir.
Xalqaro kapital harakatning iqtisodiy samarasini ko’rsatish uchun, kapital qo’yilmalardan olinadigan foyda turli mamlakatlarda turlicha degan tasawurdan kelib chiqish zamr. Jahonda ikki mamlakat mavjud deb xisoblaylik. I mamlakat AK mikdorda, II mamlakat AK' mikdorda kapitalga ega. Ikkala mamlakatning umumiy kapitali KK' ga teng. Si va S2 to’g’ri chiziqlar I va II mamlakatlarda qo’yilgan kapital xajmiga bogTiq ravishda ishlab chiqarish xajmini o’sishini aks ettiradi. Agar xalqaro kapital harakati mavjud emas deb faraz qilinsa I va II mamlakatlar o’z kapital mablagTarni mamlakat ichkarisida sarflab daromad oladi (/ mamlakat KS xajmida, II mamlakat КЧ) xajmda). I mamlakatning o’z kapitali yordamida ishlab chiqarish hajmi
segmentlarining yigTndisiga teng boTib, bulardan kapital egalarining foydasi ga teng buladi, qolgani esa yer va mehnat kabi boshka ishlab chiqarish omillari egalarining foydasidir. II mamlakatning ishlab chiqarish xajmi
ga teng boTib, bundan kapital egalarining foydasi , qolgani esa boshqa ishlab chiqarish omillari egalarining foydasidir. KC ekanligi I mamlakatda kapital qo’yishdan olinadigan foyda II mamlakatnikidan kam ekanligini anglatadi( 10.1.1 -chizma)
“I” мамлакат
“II” мамлакат
f
10.1.1-chizma
Agar ikkala mamlakat kapitalning xalqaro harakatini taqiqlovchi cheklovlami olib tashlasa I mamlakatdagi kapitalning bir qismi (AV) II mamlakatga ko’chadi, chunki investitsiyalardan keladigan foyda ikkala mamlakatda turlichadir. SHundan so’ng investitsiyalardan keladigan foyda BR darajasida balanslashadi. Buning natijasida I mamlakatning uz kapitali yordamidagi ishlab chiqarish xajmi
segmentlarining yigindisiga teng boTib, mahsulotlar
ichki investitsiyalar xisobiga, - II mamlakatga qilingan xorijiy investitsiyalar
hisobga olingandir. Kapitalni bir qismini II mamlakatga investitsiyalash xisobiga yalpi ishlab chiqarish (yalpi kapital xajmi o’zgarmagan holda) maTum bir hajmga (h segment hajmiga) o’sadi. Bunda kapitaldan olingan daromad ham KS dan KE darajagacha oshadi. Kapital egalarining daromadi hajmgacha o’sib,
boshqa ishlab chiqarish omillari egalarining daromadi c segment hajmida boTadi, xolos.
Boshka tomondan, kapitalni I mamlakatdan II mamlakatga oqib kelishi unda kapitaldan olinadigan foydani K'D xajmidan K'F xajmgacha qisqarishiga olib keladi. SHu vaqtning uzida I mamlakatdan jalb kilingan va 0’zining ichki kapitalini ishlatish natijasida II mamlakatda ishlab chiqarish hajmi dan
gacha kengayadi. Albatta, segmentlar xorijiy kapital xisobiga ishlab
chiqarilgan boTib, oxir natijada I mamlakat investorlariga foyda tariqasida berilish zarur. SHunday qilib II mamlakatda ichki ishlab chiqarishning sof usishi g segmentga teng buladi. II mamlakatda kapital qo’yilishidan olinadigan foyda pasayishi natijasida kapital egalarining daromadi xajmdan k xajmgacha qisqaradi, boshka ishlab chiqarish omillari egalarining daromadi esa i dan xajmgacha o’sadi.
Jahon xo’jaligi mikyosida karalganda kapitalning bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga oqib oTishi natijasida yalpi ishlab chiqarish xajmi
dan hajmgacha, ya’ni
hajmgacha o’sadi. Bunda h I mamlakatning kapitalini II mamlakatga
36
investitsiyalab samaralirok foydalanish natijasida yuzaga keladi, g esa II mamlakatga tegishli bo’lib, shu mamlakatda investitsiyalanadigan kapital hajmini o’sganligi natijasida vujudga keladi.
Kapital importi koeffitsienti (К&) - xorijiy kapital (XK)ning mamlakat YalMdagi ulushini aks ettiradi:
(10.1.1.)
Evropa mamlakatlari ichida eng yukori ko’rsatkich Belgiya va Lyuksemburga tegishli.
Kapital eksporti koeffitsienti (Kek) - eksport kilinadigan kapitalni (EK) mamlakat YalMga nisbatini aks ettiradi:
(10.1.2)
Evropa mamlakatlari ichida maksimal ko’rsatkich Niderlandiyaga tegishli.
Mamlakat iqtisodiyotiga sarflanayotgan kapital qo’yilmalaming umumiy hajmida xorijiy kapitalni ulushini aks ettimvchi ko’rsatkich:
(10.1.3)
bu yerda: Kex - ehtiyoj koeffitsienti, XK - xorijiy kapital, D(K) - mamlakatda kapitalga bo’lgan talab.
Boshka nisbiy ko’rsatkichlar - milliy ishlab chiqarishda xorijiy yoki aralash kompaniyalaming ulushi, o’tgan davrga nisbatan kapital eksporti (importi)ni o’sish sur’atlari, mamlakat aholisining har biriga to^ri keladigan xorijiy investitsiyalar summasi va boshqalar.
Investitsion loyihalarni iqtisodiy samaradorligini baxolash usullari
Iqtisodiy samaradorlik - investitsiya uchun qo’yilgan kapitaldan foydalanilganligi uchun olingan foyda, daromad tushunilsa, ijtimoiy-iqtisodiy samara esa investitsiyani ishlatishdan olingan foydadan tashqari, kishilaming hayoti yaxshilanishi, tabiatni saqlash, ilmiy texnikaviy taraqqiyotning rivojlanishi ham tushuniladi.
Investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligini baxolashda «iqtisodiy samara» va «iqtisodiy samaradorlik» atamalariga e’tibor berish lozimdir.
Iqtisodiy samara - qo’yilgan kapitalning investitsiyalash natijasida olingan natijasi bo’lsa, iqtisodiy samaradorlik esa olingan iqtisodiy samara yeki investitsiya natijasida olingan foyda bilan investitsiya miqdori o’rtasidagi munosabatni bildiradi.
37
Iqtisodiy samara bu qo’yilma hisobiga olingan daromaddan qo’yilgan kapital summasi ayirilib topiladi va quyidagicha hisoblanadi:
(10.2.1.)
bu yerda:
|
| |
