dM
_
(4.10)
±
r\
/ VV+ (xj+ jcj
)2
.
(4.11)
Lekin bu soddalashtirishni o‘rta, ayniqsa, kichik quvvatga ega
bo‘Igan dvigatellar uchun qo‘llab boMmaydi.
Assinxron dvigatel boshqacha ko‘rinishdagi mexanik tavsif
tenglamasini (4.9) va (4.11) formulalardan foydalanib olish mum
kin. Buning uchun dvigatel
M/-d
va generator
M
k2
rejimlarda ishla-
gandagi kritik momentlar qiymatini aniqlaymiz:
M
= .
w ?
Kritik momentlar nisbati
Mkg_
.
1
+e
Mkd
h
2
+ xl m - ^
Bu yerda quyidagi belgilanish qabul qilingan:
* ж
‘ П / № + 4 м = { ri / ri ) s k
Formula (4.15) shuni ko‘rsatadiki, mashina kritik momenti-
ning qiymati generator rejimida dvigatel rejimidagiga nisbatan
ancha katta qiymatga ega bo'ladi.
Amaliyotda foydalanish uchun assinxron dvigatellar mexanik
tavsifming (4.9) formulaga ko‘ra soddaroq ko‘rinishi qulaydir. Bu
formulani (4.9), (4.12) va (4.16) tenglamalardan foydalanib aniq
laymiz:
M =
2Mk.d(l +
s)/(SSk l
+
SkS
-1
+
2e).
(4.17)
Agarda stator aktiv qarshiligi ta’sirini hisobga olmasak, u hol
da £=0 va (4.17) formula
(Mk^ =
=
Mk
bo‘lganda) quyidagi
ko‘rinishni oladi:
2Mk/(SSk [
+
SkS-1)
=
2Mk-SkS /(S
2
+Sk2).
(4.18)
(4.18) ifoda M. Kloss formulasi deb ataladi. (4.17) va (4.18)
formulalar hisoblash ishlari uchun (4.9) tenglamaga nisbatan an
cha qulaydir, chunki ular yordamida, hisobni faqat dvigatel para-
metrlari asosida amalga oshirish mumkin. Bu holda hamma hisob-
(4.13)
(4.14)
(4.15)
(4.16)
lash dvigatelning katalog qiymatlari bo‘yicha amalga oshiriladi.
Ammo olingan natija assinxron dvigatel tavsifming chiziqli qismi
uchun yuqori aniqlikka ega bo‘Iadi. Kritik sirpanish
ning qiy
mati kataloglarda keltirilmaganligi sababli uni boshqa berilgan
qiymatlar asosida aniqlab olish mumkin. (Masalan, mashinaning
o‘ta yuklanish qobiliyati Mk/Mnom orqali). U holda (4.17) formu-
ladan quyidagini olamiz:
Mw / Mnorn= ( ^ om^
1
+SASn'oln + 2ff)/(2(1+?))= ^
(4-19)
bu yerda kvadrat tenglamani yechib, quyidagini olamiz:
(4-20)
bu yerda:
Xm=
(A*, - l)g.
Faza rotorli assinxron dvigatellar uchun (4.9) va (4.17)
ifodalar ishonchli ratijalar beradi. Chunki, bu mashinalarda
po‘latning to‘yinishi va rotor chulg'amidan tokni siqib chiqarish
deyarli se-zilmaydi.
4.4. ASSINXRON DVIGATELLARNING
MEXANIK TAVSIFLARI
Tarmoq kuchlanishi o ‘zgargan holatdagi tavsiflami ko‘rib
chiqamiz. (4.3) ifodadan ko‘rinib turibdiki,
tok qo‘yilgan
kuchlanishga to‘g‘ri proporsional, moment esa (4.9 ifodaga e’ti-
bor bering) kuchlanishning kvadratiga to‘g‘ri proporsional.
Bu mexanik tavsiflami kuchlanishning turli qiymatlarida qu-
rish imkonini beradi (4 .2 -rasm), (4.11) dan ko‘rinib turibdiki,
kritik sirpanish
Sk
o‘zgarmay qoladi. Chunki u kuchlanishga
bogMiq emas. Kuchlanish 0,7
Unom
gacha pasayganda kritik mo
ment, nominal rejimdagi momentning 49% ini tashkil etadi.
Amalda esa dvigatel ishga tushirilayotganda ishga tushirish toki
katta boMgani uchun kuchlanish bundan ham kamroq bo‘ladi. Bu
esa tarmoq ta’minot liniyasi uzun bo‘lganda yoki katta mashi-
nalaming quvvati ta’minlovchi transformator podstansiyasi quv-
vatiga yaqin bo‘lganda
AD
normal ishga tushirish hisoblarini
to‘g‘ri bajarishni taqozo etadi.
Shu sabablarga ko‘ra sanoat elektr tarmog‘i kuchlanishini no-
minalga nisbatan ±
10
% o ‘zgarishiga ruxsat beriladi.
Ayniqsa, foydalanish shartlariga muvofiq yuklama ostida ish
ga tushiriladigan yuritmalar (transportyor, yuk ko‘tarish qurilma-
lari, konvertor va boshqa mexanizm yuritmalari) uchun kuchla-
nishning pasayishi xavflidir. Masalan, yuklamasiz ishga kuchla-
nishning pasayishi xavflidir. Masalan, yuklamasiz ishga tushir-
ganda (salt yurish) transportyoming statik momenti (
0
,2-0,3)
Mnom
qiymatdan ortmaydi. Agar transportyor yuritmasi to‘la yuk-
lanish bilan ishlayotganda o ‘chirib qo‘yilgan b o isa, kamaytiril-
gan kuchlanish bilan qayta ishga tushirilayotganda
Ms
*
M„om
ga
teng bo‘lgan momentni bartaraf etishi kerak.
4.2-rasm.
Ta’minot kuchlanishi turlicha bo‘lgan assinxron
dvigatelning mexanik tavsiflari.
Assinxron dvigatelning rotor zanjiriga aktiv qarshilik ulan-
gan holatidagi tavsiflari. Faza rotorli assinxron dvigatel metallur-
giya va ko‘tarma transport qurilmalarida keng qoMlaniladi. Katta
quvvatli dvigatellar ventilyator, aerodinamik quvur va nasoslarda
qo‘llaniladi. Rotor zanjiriga qo‘shimcha qarshilik ulash hisobiga
bunda
AD
kritik sirpanishini, uning mexanik tavsifini, ishga
tushirish toki va momentini o ‘zgartirish mumkin.
Nasos va ventilyator yuritmalarida faza to‘rli dvigatellami
qo‘llash ularning umumdorligini tejamli ravishda rostlash imkcn
nini beradi, bu bilan katta xo‘jalik samaradorligiga erishiladi.
Kritik moment rotor zanjiriga kiritilgan aktiv qarshilikka
bogMiq emas. Shuning uchun
rqo-sh
ni tanlash bilan
AD
mexanik
tavsifmi shunday o‘zgartirish mumkinki, maksimal moment qiy-
matiga dvigatel ishga tushirilayotgan paytda, ya’ni
£0
=
0
bo‘l-
ganda erishish mumkin (4.3-rasm).
Qo‘shimcha
rqo sh
qarshilikni ko'paytirish rotor tokining aktiv
tashkil etuvchisini / 2a =
h cos
ortishiga olib keladi, chunki
« * % =
=
■
(4.21)
■y
(*5
+^ S
-1
J + xj,
f
bu yerda:
R
'3
=r} +r
'40
Sh -
mashina ikkilamchi zanjirining keltiril-
gan to ‘la aktiv qarshiligi.
Shu sababli faza rotorli dvigatel qisqa tutashgan rotorli dviga-
telga nisbatan kichik toklarda katta ishga tushirish momentiga
ega.
1
Л
1
Bunday mashinalarning ko'rsatilgan xususiyatlari ularni og‘ir
ishga tushirish yuritmalarida (ko‘tarrna kranlar, metallurgiya qu
rilmalari, rotatsion mashinalar) keng qo‘llash imkoniyatini yarat-
di.
| 