“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
171
imkonini beruvchi ushbu muammoni hal etish imkonini beradi. Sugʻorish va suvni
boshqarishning innovatsion usullari qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishining
barqarorligini ta’minlash, uning atrof-muhitga ta’sirini kamaytirish va iqlim
oʻzgarishiga moslashishiga yordam beradi.
Vizual taqqoslash uchun suvni tejaydigan turli xil texnologiyalar, ularning
qisqacha tavsifi, koʻlami va foydalanishdan kutilayotgan ta’sirini koʻrsatadigan
jadvalni tuzib chiqamiz (1-jadval). Jadval koʻrsatkichlarini tahlil qiladigan boʻlsak,
taqdim etilgan ma’lumotlarning tahlili suvni tejovchi texnologiyalar qishloq
xoʻjaligida katta imkoniyatlarga ega degan xulosaga kelish imkonini beradi. Misol
uchun, tomchilatib sugʻorish oʻsimliklarning ildiz tizimiga maqsadli suv yetkazib
berish imkonini beradi, umumiy suv sarfini sezilarli darajada kamaytiradi va uning
yoʻqotilishini kamaytiradi. Yuzaki mulchalash, oʻz navbatida, targʻib qiladi.
Tuproqdagi namlikni saqlab qolish, shu bilan kerakli sugʻorish chastotasi va hajmini
kamaytirish. Gidrogellardan foydalanish tuproqning namlikni ushlab turish
qobiliyatini sezilarli darajada oshiradigan va oʻsimliklarning ildiz zonasida suvni
ushlab turadigan innovatsion materiallarning muhimligini koʻrsatadi, bu ayniqsa
qurgʻoqchil hududlarda muhimdir, xususan:
-yer osti sugʻorish bugʻlanish yoʻqotilishini kamaytirish va begona oʻtlar
oʻsishining oldini olish orqali suv resurslarini tejashning istiqbolli usuli hisoblanadi.
Ushbu texnologiya suvni toʻgʻridan-toʻgʻri ildizlarga yetkazib beradi, yoʻqotishlarni
kamaytiradi va suv samaradorligini oshiradi
181
;
-suvni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlari, shu jumladan, datchiklar
va dasturiy ta’minotlardan foydalanish sugʻorish rejimini oʻsimliklarning hozirgi
ehtiyojlari va atrof-muhit sharoitlariga moslashtirish imkonini beradi, bu esa suv
sarfini optimallashtirish va hosildorlikni oshirishga yordam beradi
182
;
- tomchilatib sugʻorish toʻgʻridan-toʻgʻri oʻsimlikning ildizlariga maqsadli
yetkazib berish hisobiga sezilarli darajada suvni tejash imkonini beradi, bu esa
bugʻlanish va oqim tufayli suv yoʻqotilishini yoʻq qiladi. Bu nafaqat iste’mol
qilinadigan suvning umumiy hajmini kamaytiradi, balki oʻsimliklarning suv rejimini
optimallashtirish orqali hosildorlikni oshirishga yordam beradi:
- yuzaki mulchalash tuproq namligini samarali ushlab turadi, zarur sugʻorish
miqdorini kamaytiradi va tuproq eroziyasini kamaytiradi. Mulchalash, shuningdek,
tuproq haroratini maqbul saqlashga va begona oʻtlarning oʻsishining oldini olishga
yordam beradi, bu esa suvga boʻlgan ehtiyojni yanada kamaytiradi va ekinlar uchun
oʻsish sharoitlarini yaxshilaydi;
- gidrojellardan foydalanish tuproqdagi namlikni saqlab qolish uchun
innovatsion yondashuvni ifodalaydi. Gidrojellar suvda oʻz ogʻirligining oʻnlab
baravarini oʻzlashtirishi va ushlab turishi mumkin, bu oʻsimliklar qurgʻoqchilik
davrida suvdan foydalanishga imkon beradi va shu bilan sugʻorishning chastotasi va
hajmini kamaytiradi;
181
Уразов Б.А., Холиқов Д.Р.Ў. Республикамизда мавжуд эркин иқтисодий зоналарнинг пайдо бўлиши ва
аҳамияти // Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 1. – С. 266-270.
182
Xoliqov D.R.O.G.L. Ta’limda AKT kompetentlarini shakllantirish // Science and Education. – 2023. – Т. 4. – №.
1. – С. 679-687.
