БИЛИМЛАР ИҚТИСОДИЁТИДА ДАВЛАТНИ ЎРНИ
Н.Хасанхонова, Тошкент давлат иқтисодиёт университети доценти
Замонавий иқтисодий шароитда билим кўп жиҳатдан бошқарувнинг
турли даражаларида иқтисодий тизимларнинг ривожланишини белгилайди. Бу
ҳолат ривожлантиришнинг сиёсий мақсади – билимга асосланган
иқтисодиётни қуриш, иқтисодиётни инновацион ривожлантириш учун
Ўзбекистон танлаган курс ва бошқа кўплаб фактлар билан тасдиқланади.
Билимларни шакллантириш жараёнлари хўжалик юритувчи субъектларнинг
рақобатбардошлигини белгиловчи ва мамлакат иқтисодий ривожланишини
рағбатлантирувчи энг муҳим омиллардир.
Бироқ, Ўзбекистон иқтисодиётининг ривожланиш даражаси ва суръати,
унинг хом ашёвий табиати, инқироз даврида кўплаб ишлаб чиқариш
“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
305
корхоналарининг тугатилиши, умуман олганда иқтисодиётнинг пасайиши,
маҳаллий маҳсулотларнинг рақобатбардошлигининг заифлиги. жаҳон ва ички
бозорда ва бошқа бир қатор омиллар билим иқтисодиёти ривожланишига
тўсқинлик қилувчи жиддий муаммолар мавжудлигидан далолат беради.
Янги турдаги иқтисодиёт ва иқтисодий тузилманинг шаклланиши муайян
институционал ўзгаришларни талаб қилади.
Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда номоддий соҳа иқтисодиётнинг
рақобатбардошлигининг энг муҳим омилига айланадиган билим ва
инновацияларга асосланган иқтисодий ривожланишнинг сифат жиҳатидан
янги босқичига ўтиш муаммоси олдида турибди. Мамлакат раҳбарияти
Ўзбекистон ривожланишининг иқтисодий моделини тубдан ўзгартириш ва
мамлакатни хом ашё экспорти иқтисодиётидан билимлардан фойдаланишга
асосланган инновацион иқтисодиётга ўтиш вазифасини қўйди.
Инновацияларнинг асосий манбаи фирмалар бўлганлиги сабабли
хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятида билимларни шакллантириш
жараёнлари ва уларнинг институционал таркибий қисмини ўрганиш алоҳида
аҳамиятга эга. Кўриб чиқилаётган ҳудудни зарур стандартлар билан
таъминлаш уни тартибга солиш ва ривожлантиришга, билимларни ишлаб
чиқаришнинг шаффофлигини оширишга, уни режалаштириш, мониторинг
қилиш ва билимларни ишлаб чиқариш жараёнларини ўз вақтида
оптималлаштириш учун шароит яратишга ёрдам беради.
20-аср давомида илмий, технологик ва инновацион тадқиқотлар фан ва
технология сиёсатини шакллантириш учун ишлатиладиган концептуал
асосларни ишлаб чиқди.
Давлат илмий-техник сиёсати ижтимоий-иқтисодий сиёсатнинг ажралмас
қисми бўлиб, давлатнинг илмий ва илмий-техник фаолиятга муносабатини
ифодалайди, у давлат органларининг фан, техника ва фан, техника соҳасидаги
мақсадлари, йўналишлари, фан ютуқларини ҳаётга татбиқ этишга қаратилган
фаолият шаклларини белгилайди.
Юқори технологиялар халқаро савдони ривожлантиришга ёрдам берувчи
энг муҳим омил, “ривожланган иқтисодиёт” рамзи сифатида кўрила
бошланди. Мамлакатларнинг саноатнинг технологик даражасини баҳолаш
асосида ишлаб чиқариш самарадорлигини статистик ўлчаш тизими ишлаб
чиқилган, сўнгра ушбу тизим жаҳон савдосидаги айрим давлатларнинг
позициялари динамикасини таҳлил қилиш учун ишлатилган.
Миллий инновацион тизим - бу янги технологияларнинг ривожланиши ва
тарқалишига биргаликда ва индивидуал равишда ҳисса қўшадиган ва
ҳукуматлар инновацион жараёнларга таъсир қилиш сиёсатини ишлаб
чиқадиган ва амалга оширадиган асосларни яратадиган турли институтлар
тўпламидир. демак, бу янги технологияларни ишлаб чиқишни белгиловчи
билим, кўникма ва воситаларни яратиш, сақлаш ва узатиш бўйича ўзаро
боғланган институтлар тизимидир.
Миллий инновацион тизимлар бир-биридан тафсилоти жиҳатидан анча
фарқ қилса-да, уларнинг умумий хусусиятлари ва фаолияти учун зарур бўлган
|
