|
“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”Bog'liq 03 04 2024 Yashil iqtisodiyot sari anjuman materiallari to\'plami“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
100
sharoitida iqlim oʻzgarishlarining mehnat samaradorligiga ta’siri yuqoridagi toʻliq
ish kuni ekvivalenti hisobida 22 ming ish oʻrni yoʻqotilishi koʻrsatkichidan ancha
yuqori boʻladi. Biroq, ushbu davrda ishbay ishlovchi fuqarolar ish tartibini
oʻzgartirib, ishni vaqtli ertalab soat 4-5 larda boshlashlari, soat 10-11 larda tugatib,
yana soat 17-18 larda davom ettirishlarini inobatga olish maqsadga muvofiq. Ammo,
ushbu davrda vaqtbay ishlovchi fuqarolar ish unumdorligi ancha pasayadi.
Xitoylik olimlar iqlim oʻzgarishlarining mehnat bozoriga ta’sirini oʻrganib,
ular
Xitoy
Xalq
Respublikasining
279
qishloq
jamoasidagi
8076 mehnatga layoqatli aholi bilan soʻrov oʻtkazgan va haroratning oʻrtacha
haroratdan 1°Cga oʻsishi qishloq aholisining qishloq xoʻjaligi ishlariga sarflaydigan
oʻrtacha vaqtini 7%ga qisqartirishini aniqlagan. Shuningdek, issiqroq harorat
erkaklar vaqtini boʻsh vaqtdan qishloq xoʻjaligidan tashqari ishlarga, ayollar vaqtini
xoʻjalik ishlari va qishloq xoʻjaligidan tashqari ishlarga oʻzgartiradi
119
. Bu esa,
aynan qishloq xoʻjaligi va xoʻjalik ishlarida mehnat unumdorligini pasayishini
anglatadi.
Shuningdek, iqlim oʻzgarishi natijasida tarmoqlar kesimidagi etkazilgan
nomutanosib zarar ayrim tarmoqlar daromadlarining kamayishiga olib keladi. Shu
sababli, mehnat resurslari mehnatni koʻproq zarar koʻrgan tarmoqlardan kamroq zaif
boʻlgan tarmoqlarga qayta taqsimlashga moyil boʻladi. Mehnat ishlab chiqarishning
muhim omili boʻlganligi sababli, iqlim oʻzgarishi natijasida mehnatni qayta
taqsimlash bilan bogʻliq iqtisodiy va ijtimoiy zararlar kuzatiladi.
Bangladeshlik ekolog iqtisodchi Sh.Dasgupta va uning jamoasi mintaqalar
kesimida iqlim oʻzgarishlarining mehnat unumdorligiga ta’sirini oʻrganib, hozirgi
iqlim darajasi, ayniqsa, tropik mamlakatlarda mehnat unumdorligiga salbiy ta’sir
koʻrsatayotganligini aniqlagan. Ularning fikriga koʻra, kelajakda iqlimning 3°Cga
isishi stsenariysida past ta’sir koʻrsatadigan tarmoqlarda (xonada yoki ochiq
havodagi soyada ishlovchi) global ishchi kuchi umumiy hajmini 18 foiz
punktga(- 48,8 dan 5,3 gacha), ta’sir darajasi yuqori boʻlgan tarmoqlarda (quyoshli
ochiq havoda) 24,8 foiz punktga qisqarishiga olib keladi. Mintaqalar kesimida,
jumladan Afrikada kam ta’sir koʻrsatadigan sektorlarda pasayish 25,9 foiz punktni
(-48,8
dan
2,7
gacha),
Osiyoda
18,6
foiz
punktni
(-33,6 dan 5,3 gacha) va Amerikada 10,4 foiz punktini (-35,0 dan 2,6 gacha) tashkil
qiladi. Ushbu mintaqaviy ta’sirlar ochiq havoda yorqin quyosh nurida ishlash uchun
yopiq joylarda ishlashga nisbatan sezilarli darajada kattaroq boʻlishi prognoz
qilinmoqda, Afrikada ishchi kuchi umumiy hajmining oʻrtacha qisqarishi 32,8 foiz
punkt
(-66,3dan
-1,6
gacha),
Osiyoda
25
foiz
punkt
(-66,3 dan 7,0 gacha), Shimoliy va Janubiy Amerikada 16,7 foiz punkt (-45,5dan
4,4 gacha)ni tashkil qildi
120
.
Boshqa xitoylik olimlarning tadqiqot natijalariga koʻra, 2100 yilga kelib,
119
Kaixing Huang, Hong Zhao, Jikun Huang, Jinxia Wang, Christopher Findlay, The impact of climate change on the
labor allocation: Empirical evidence from China, Journal of Environmental Economics and Management,
Volume 104, 2020, 102376, ISSN 0095-0696, https://doi.org/10.1016/j.jeem.2020.102376.
120
Shouro Dasgupta and etc. Effects of climate change on combined labour productivity and supply: an empirical,
multi-model study. VOLUME 5, ISSUE 7, E455-E465, July, 2021 DOI:https://doi.org/10.1016/S2542-
5196(21)00170-4
|
| |
