• Bolalarda asosiy almashinuvning o’zgarishi
  • Oziq moddalarning energiyasi.
  • Oziqlanish normalari.
  • Bolalar va o’smirlar uchun oziqlar tarkibidagi oqsillar, yog’lar va uglevodlarning bir kecha-kunduzlik normasi
  • Jismoniy ish bajargan paytda energiya sarfi




    Download 4,48 Mb.
    bet183/190
    Sana06.01.2024
    Hajmi4,48 Mb.
    #130993
    1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   190
    Bog'liq
    Yosh fiziologiyasi va gigienasi

    Jismoniy ish bajargan paytda energiya sarfi. Odam qanchalik og’ir ish bajarsa, u shunchalik ko’p energiya sarflaydi. Maktab o’quvchilari darsga tayyorgarlik ko’rganida, maktabdagi darslarda qatnashishga nisbatan almashinuv energiyasiga nisbatan 20-50 % energiya ko’p talab qiladi.
    Yurgan paytda energiya xarajati asosiy almashinuv energiyasidan 150-170 % ga yuqori bo’ladi. Yugurgan, zinalardan yuqoriga ko’tarilganida energiya xarajati asosiy almashinuv energiyasidan 3-4 marta yuqoridir.
    Organizmni mashqlar bilan chiniqtirishda bajariladigan ishlar uchun energiya sarfini jiddiy darajada kamaytiradi. Bu dastavval ishni bajarishda ishtirok etuvchi muskullarni sonini keskin kamayishi hamda nafas olish va qon aylanish jarayonlarini o’zgarishi bilan bog’liqdir.
    17-Jadval.
    Bolalarda asosiy almashinuvning o’zgarishi
    (A.G.Xripkova bo’yicha)

    Yosh (yillarda)

    Asosiy almashinuvning o’lchami (joullar)

    1 kg tirik vaznga

    1 m2 gavda yuzasiga

    O’g’il bolalarda

    Qiz bolalarda

    O’g’il bolalarda

    Qiz bolalarda

    8

    240600

    200840

    6190800

    5106400

    9

    220080

    189000

    5821200

    5019000

    10

    291600

    180000

    5302800

    4893000

    11

    202020

    186060

    5586000

    4118800

    12

    173540

    169260

    5103060

    4946800

    13

    168800

    151200

    4851080

    4557000

    14

    165480

    142800

    4900800

    4510000

    15

    151200

    132300

    4799000

    4477200

    16

    140280

    115500

    4897000

    4054200

    17

    129360

    113400

    4968600

    3864000

    18

    118020

    106260

    4835300

    3604400

    Qishloq xo’jaligida va sanoatda mehnatni mexanizasiyalash, yangi texnologik jarayonlarni ishlab chiqarishga tadbiq etilishi u yerda ishlovchi odamlarning mehnatga bo’ladigan energiya sarfini kamaytiradi. Aqliy ish bajarish paytida, jismoniy ish bajarish vaqtidagiga nisbatan kam energiya sarflanadi.


    Turli professiyadagi odamlarda energiya xarajati turlichadir.Bir kecha-kunduzlik energiyaning umumiy sarfining nisbiy miqdori yosh ulg’ayishi bilan kamayadi (jadvalga qarang). O’g’il bolalarni bir kecha-kunduzlik energiya xarajatining umumiy miqdori, qiz bolalarnikidan katta.

    18-Jadval.


    Gavdaning 1 kg massasiga sarflanadigan energiyaning bir kecha-kunduzlik sarfi (V.I.Molchanov bo’yicha).

    Yosh

    Bir kecha-kunduzlik energiya sarfi (joullarda)

    1-3 oylik

    462-504

    3-6 oylik

    420-463

    6-12 oylik

    378-520

    2-6 oylik

    294-315

    7-10 oylik

    252-294

    11-15 yosh

    189-281

    Voyaga yetgan

    147-168

    12.7. Oziqlanish




    Oziq moddalarning energiyasi. Hozirgi vaqtga kelib muvozanatlashtirilgan oziqlanish konsepsiyasi tashkil topdi. Bu konsepsiyaga asosan iste’mol qilinadigan ovqatlarning miqdori odamlar tomonidan sarflanayotgan energiyaga mos bo’lishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, oziqlanishda doimiy ravishda ma’lum darajadagi energetik muvozanati saqlanishi zarur.
    1 g oqsil va 1 g uglevodlarning energtik qiymati o’rtacha 17220 jouldanga teng bo’lsa, 1 g yog’ esa –39069 joulga tengdir. Iste’mol qilingan oqsillar, yog’lar va uglevodlarning energetik qiymatini bilgach, odamlarning oziq rasionlarini kaloriyligini hisoblash mumkin, bu esa rasional oziqlanishni tashkil qilishda muhim ahamiyatga egadir.
    Oziqlanish normalari. Odatda oziqlanish rasionini tuzishda iste’mol qilinadigan oziq moddalarining kaloriyligi hisobga olinadi. Lekin to’la qiymatli oziqlanishni tashkil qilish uchun buning o’zi yetarli emas.
    Organizm uchun oziqlar tarkibida barcha zarur oziq moddalar (oqsillar, uglevodlar, yog’lar, suv, mineral moddalar va vitaminlar) bo’lishi muhim ahamiyatga ega. Rasiondagi oziq moddalarning o’zaro nisbati ham muhim ahamiyat kasb etadi.
    Kichik maktab yoshidagi bolalar uchun oqsillarning yog’lar va uglevodlarga bo’lgan eng maqbul nisbati 1:1:6 hisoblansa, bog’ cha yoshidagi bolalar uchun 1:2:3 bo’lsa, voyaga yetgan odamlar uchun 1:1:4 nisbat maqbul hisoblanadi.

    19-Jadval


    Bolalar va o’smirlar uchun oziqlar tarkibidagi oqsillar, yog’lar va uglevodlarning bir kecha-kunduzlik normasi.
    (A.G.Xripkova bo’yicha)

    Yosh

    Oqsillar

    Yog’lar

    Uglevod
    lar

    Umumiy miqdori

    Hayvonot dunyosi oqsillari

    2-3 oylikgacha

    8-10

    8-10

    25-30

    50-55

    5-6 oylik

    12-15

    12-15

    35-40

    60-75

    1-1,5 yosh

    45-48

    36

    40-50

    90-120

    3-4 yosh

    60-63

    44

    60-70

    180-230

    5-7 yosh

    72-75

    47

    75-80

    250-300

    8-11 yosh

    75-95

    56

    80-95

    350-380

    12-14 yosh

    90-110

    64

    90-110

    380-400

    15-16 yosh

    100-120

    68

    90-110

    420-450

    Jadvalda turli yoshlardagi bolalarning rasional oziqlanishini tashkil qilish uchun zarur bo’lgan oqsillar, uglevodlar va yog’larning bir kecha-kunduzlik normalari berilgan.


    Bolalarning oziqlanish rasionlarini tuzishda, ular organizmining vitaminlar va mineral moddalar bilan ta’minlanishiga asosiy e’tiborni qaratish zarur (jadvalga qarang).
    Bolalar aralash oziqalar bilan oziqlanganda ularning organizmiga turli tuman aminokislotalar yig’ ini, vitaminlar tushadi, qaysiki ulardan ovqatlarning qiymati ortadi. Turli-tuman ovqatlar ishtahani ochadi, hazm shiralarining katta miqdorda ajralishini chaqiradi va ovqatlarni yaxshi o’zlashtirilishini ta’minlaydi. Ovqatlar hajmi va kaloriyaliligi bilan yetarli bo’lishi kerak, ya’ni to’yingan holatni chaqirishi va organizmning barcha energetik xarajatlarini o’rnini qoplashi kerak. Iste’mol qilinayotgan ovqatlarning massasi iste’molchini yoshiga bog’liq holda bir kecha-kunduzda 2000-2600 g ni tashkil qilishi kerak.
    20-Jadval

    Download 4,48 Mb.
    1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   190




    Download 4,48 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Jismoniy ish bajargan paytda energiya sarfi

    Download 4,48 Mb.