Fanning vazifalari:
Talabalarini ilmiy ma'lumotlar bilan tanishtirish:
Kasb tanlash va shaxs xususiyatlari o‘rtasidagi bog‘liklikni asoslash;
Kasblar psixodiagnostikasi haqida tushuncha berish;
Shaxs
psixikasining
rivojlanish
bosqichlarida
kasbiy
rivojlanish
masalalarini;
―Kasb psixologiyasi‖ o‘quv fanini o‘zlashtirish natijasida talaba:
-kasb psixologiyasi fanining mazmun va mohiyati haqida, kasbga
yo‘naltirishning tarkibiy qismlari, kasb psixologiyasining metodologik asoslari,
kasb psixologiyasining metodlari, faoliyat mahsulini tahlil qilish metodi,
xronomotraj metodi, kuzatish metodi, test metodlarini bilishi kerak;
- kasb tanlash va shaxs xususiyatlari, kasbiy oz-o‘zini anglashni
shakllantirishi, shaxsning kasbiy xavfsizligi psixologiyasi. Kasbiy xavfsizlikning
psixologik masalalar, ish joyi. Mexnat jamoasi, psixik holat, kasbiy qobiliyatlar
bo‘yicha ko‘nikmalariga ega bo‘lishlari ta‘minlanadi.
- kasb tanlashdagi inqirozlar, kasbiy qobiliyatlarini shakllanganligini
diagnostika qilish, kasbiy shakllanish jarayonida yuzaga keladigan turli
qiyinchiliklar, ongli kasb tanlash, hamda kasbga yo‘naltirishga doir malakalariga
ega bo‘lishi shakllantiriladi.
Har bir inson hayotida kasbiy faoliyat muhim ahamiyatga ega.Ota-onalar
farzandlarining ilk qadamlaridanoq uning kelajagi to‘g‘risida o‘ylab qolishadi.
Farzandlarining qiziqish va qobiliyatlarini kuzatish orqali ularning kasbiy
kelajagini aniqlashga harakat qiladilar. Ayniqsa, maktabda beriladigan ta'lim-
tarbiya o‘quvchining turli fanlarga bo‘lgan tanlovli munosabatini keltirib
chiqaradi, ayrim bolalarda esa qaysidir fanlarga bo‘lgan qiziqishi tez seziladi,
ya'ni tasviriy, musiqaviy va hokazolar. O‘smirlik davriga kelib, muammo
yanada kuchayadi. Ko‘pgina o‘quvchilar va ota-onalarga qanday kasbni
tanlashlari oldindan ma'lum bo‘ladi: ular ―Men shifokor bo‘laman‖, ―Bizning
o‘g‘limiz, qizimiz, tibbiyot insititutiga hujjat topshiradi. Shunday bo‘lsada,
kasbiy maqsadlarning aniqligi va ularni ruyobga chiqishi bo‘yicha xavotirlanish
holatlari sezilib turadi.Omadsizlikka uchrasa-chi? Ayrim o‘quvchilar uchun
to‘qqizinchi sinfni bitirgach, kasbiy yo‘nalishlarini tanlash - eng dolzarb masala
bo‘lib qoladi.
Ko‘pgina maktab bitiruvchilari kelajakda kim bo‘lsam ekan yoki qaysi
sohani mutaxassisi bo‘lsam ekan? - degan savolni o‘z oldilariga qo‘yib, kasb
tanlash muammosiga duch kelishadi.
Natijada o‘quvchilar tomonidan mutaxassisliklar tasodifan tanlanadi. Hech
qanday maxsus tayyorgarlikka ega bo‘lmasdan yoki kasbiy kelajagini tushunib
yetmasdan maktab bitiruvchilarining bir qismi darhol ishga joylashadi. Bunda
kasb dunyosida o‘z o‘rnini qidirish o‘zgacha ma'noga ega bo‘ladi. Kasb hunar
kollejiga kirgan yoshlar uchun kasb tanlash muammosi to‘liq yechilmagan
bo‘ladi. Ularning bir qismi tanlovning to‘g‘riligiga o‘qishning birinchi yilidayoq
ikkilanib qolishadi, boshqalari - mustaqil kasbiy faoliyatning boshida, ayrimlari-
kasb bo‘yicha 3-4 yil ishlagandan keyin, yoshlarning ayrimlari kasb maktabini
bitirib, egallagan kasbi bo‘yicha ish topa olmaydilar va ishsizlar qatoriga
qo‘shilib qoladi. Demak, ular uchun kasb tanlash muammosi yana dolzarb bo‘lib
qolaveradi. Psixologik toliqish, xavotirlanish, kelajakka nisbatan ishonchsizlik,
bilan qarash mehnat olamida o‘zini topishida ma'lum qiyinchiliklarni yuzaga
keltiradi. Kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lgan o‘quvchilar oldida ishga joylashish
muammosi paydo bo‘ladi.
Kishilarning individual-psixologik xususiyatlarini kasb talablari bo‘yicha
kasbiy tayyorgarligiga mosligini aniqlash uchun qator mutaxassisliklar bo‘yicha
kasbiy tanlov o‘tkaziladi. Uning bajarilishi bir qancha muammolarni keltirib
chiqaradi ya'ni unga ko‘ra kasbning normativ tavsiflarini belgilab olish
psixologik xususiyat va sifatlarini aniqlash lozim.
Bo‘lajak mutaxassis shaxsida yangi a'zolari orasida, turli yoshdagi kishilar
bo‘lgan jamoaga kirish, kasbiy faoliyatga ko‘nikish, yangi ijtimoiy rolni
tushunib olish yana muammolarni keltirib chiqaradi. Moslashuv bosqichiga
kasbiy ijtimoiy yetuklik va ijtimoiylashuv shakli kiritiladi. O‘zgargan kasbiy
vaziyat yangi psixologik xususiyatlar va sifatlarning shakllanishiga olib keladi.
Shaxs psixologik
tuzilishidagi keskin o‘zgarishlar kishining hayotini ham o‘zgartiradi.
Oldingi – ―maktab - oila –jamiyat‖ tizimi o‘rnida yangi ya'ni ―kasb-oila
ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar‖ vaziyati kelib chiqadi. Endi shaxs rivojlanishida
kasb-muhit omili muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Har bir kishining hayotida
kasbiy rivojlanish bo‘yicha o‘zgartiruvchi normativ vaqtlar mavjud bo‘ladi.
Masalan; kasb-hunar kollejiga kirish, uni tugatish, ishga kirish, mehnatga
bo‘lgan layoqatini yo‘qotish, majburiy ishdan bo‘shash va boshqalar. Bunday
voqealarining paydo bo‘lishi bexosdan yoki qandaydir sharoitlar tufayli, gohida
esa mutaxassislik sababi natijasida bo‘ladi. Ko‘p hollarda normativ bo‘lmagan
voqealar kasbiy istalmagan noxush voqealar, hisoblanadi.
Jamiyatimiz uchun dolzarb psixologik muammolardan biri-bu ishchining
nafaqaga chiqishi hisoblanadi. Ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarning o‘zgarishi
yangi ijtimoiy vazifa - nafaqaxo‘rlar uchun psixologik qiyinchiliklarni keltirib
chiqaradi.
Shuningdek, ular psixologik ko‘mak va qo‘llab-quvvatlashga muhtoj
bo‘ladilar. Shaxs va kasb o‘rtasida kelib chiqadigan shaxsiy va kasbiy
rivojlanish vaziyatlarini umumlashtirgan holda quyidagilarda ko‘rishimiz
mumkin:
Shaxs va kasb hamkorligining psixologik xususiyatlari.
Shaxsiy va kasbiy rivojlanish omillari Kasbiy jihatdan kelib chiqadigan
psixologik muammolar
Maktabgacha yoshdagi bolalarning qiziqish va qobiliyatlarini xilma-xilligi.
Ta'limning keyingi turini tanlash va umumiy o‘rta ta'lim maktabini
bitirgandan so‘ng ishga joylashish.
Kasbiy ta'limning keyingi turlarini tanlash jarayonida kasbiy maslahatlar
berish.
Ta'limning keyingi turlarini tanlash va o‘ziga xos maxsus kollejini bitirib
ishga joylashish.
Kasbiy ma'lumot olishga tayyorgarlik jarayonida kasbiy maslahatlar
berish, kasbiy tanlov, kasbiy tekshiruvdan o‘ta olmaganlarga psixologik yordam
berish.
Kasbiy ma'lumot olish va tayyorgarlik, kasb xatoliklariga yo‘l qo‘yish,
ta'lim jarayonidan qoniqmaslik va boshqalar.
O‘quv-kasbiy faoliyatning mohiyatini kuchaytirish, ta'lim jarayoniga
innovasion texnologiyalarini joriy etish hamda ta'lim oluvchining shaxs sifatida
o‘zini-o‘zi boshqara olish, ko‘nikmalari.
Ish joyini qidirish, ishga joylashish, malakaviy talablar va lavozim
majburiyatlarini qabul qilinishi, yangi ijtimoiy kasbiy vazifani anglab olish.
Kasbiy tanlov va kasbga yaroqlilikni (layoqatini) aniqlash.
Yosh mutaxassis tomonidan yangi ijtimoiy, kasbiy talablar va
mas'uliyatlarini qabul qilinishi.
Kasbga kirib borish orqali kasbiy tajribaga ega bo‘lish, hayotda yangi
tartib, ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatlarga moslashish.
Kasbga ko‘nikishdagi ijtimoiy qiyinchiliklar, kasbiy layoqatsizlikning
yashirin shakli, kasbiy hulq-atvorni egallashdagi va yangi hayot tarziga
ko‘nikishdagi qiyinchiliklar.
Kasbiy faoliyatdagi yuksalish imkoniyatlari, ish haqi, kasbdan va rahbarlar
bilan o‘zaro munosabatlardan qoniqmaslik, kasbiy rivojlanishdagi ziddiyatlar va
ularni korreksiya qilish.
Kasbiy mehnatdan shaxsiy ma'noni topish, kasbiy hayotning yangi
tomonlarini qidirish, insonlar bilan bo‘lgan munosabatlardagi ziddiyatlaridagi
inqirozlardan chiqish va kelishmovchiliklarni hal etish hamda psixologik
charchoqni bartaraf etish.
Majburiy ravishda ishdan bo‘shash, yangi ish joyini qidirish, kasbini
o‘zgartirish.
Kasbiy hayotdagi yangi yo‘lni tan olish.
Mutaxassislikning destruktiv rivojlanishi, kasbiy deformasiyalar kasbiy
charchoq holatida kasbning ma'nosini yo‘qolishi.
Shaxsning kasbiy deformasiyalarini aniqlash va tahlil etish, uning
sabablarini o‘rganish, kasbga nisbatan ko‘nika olmaslikni yengib o‘tish.
Kasbiy faoliyatdan chetlashish (nafaqaga chiqish).
Ijtimoiy-psixologik keraksizlik tufayli kelib chiqadigan psixologik
zo‘riqishdan xalos etish, yangi hayot tarzi va hayotda yangi ma‘noni topishga
intilish.
Yuqorida sanab o‘tilgan jihatlar shaxs va kasb hamkorligida uchraydi va bu
murakkab, dramatik jarayon sifatida jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida
bo‘lib o‘tadi. Shaxsning kasbga bo‘lgan moslashuvida normativ bo‘lmagan
vaziyatlarni hal etishda psixologiya muhim ahamiyatga ega. Aynan u shaxs va
kasb o‘rtasida optimal munosabatlarni o‘rnatishda yordam berishi, kishilarni
kasblar dunyosi bilan tanishtirishi lozim. Shaxs va kasblarga moslashuvning
ko‘p aspektli psixologik fundamentlari an'anaviy tarzda mehnat psixologiyasi
tomonidan tadqiq etilgan. Ammo shaxsning to‘liq kasbiy shakllanish jarayoni
aniqlanmagan. XX asr bo‘sag‘asida paydo bo‘lgan mehnat psixologiyasi kasbiy
faoliyat turlarini, faoliyatning insonga, uning psixofiziologik imkoniyatlariga
bo‘lgan talablarini, kasbiy qobiliyat, ko‘nikmalarini o‘rganadi.
Mehnat psixologiyasining muhim vazifalaridan biri, mehnat sharoitlari,
vositalari va mazmunini tahlil qilishdan iborat. Ishlab chiqarishdagi turli
nuqsonlarni, layoqat va charchoqni diagnostika qilish orqali optimal ish
tajribasini aniqlashga katta e'tibor beriladi. Ammo tadqiqotchilar diqqat
markazida asosan mehnatning ijrochilik operasion aspektlari, uning
psixofiziologik tavsiflari turadi. Mehnat psixologiyasining asosiy muammosi bu
insonning mehnat qurollariga, vositalariga, jarayon va sharoitlarga ko‘nikishidir.
Bunda kishining mehnat faoliyatiga moslashuvi psixologik va fiziologik usullar
asosida o‘rganilgan. Yuqoridagi fikrlardan ko‘rinadiki, mehnat faoliyati
borasidagi psixologik tadqiqotlar insonlarda kasbiy maqsad, kasbiy o‘zlikni
anglash, kasbiy shakllanish, kasb tanlash va uni o‘zgartirish sabablari, kasbiy
rivojlanish bosqichlari haqida to‘liq tasavvurni bermaydi. Ular esa o‘z navbatida
kasb psixologiyasining predmetini tashkil qiladi. Aynan kasb tanlash borasidagi
ishlarni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, ongli kasb tanlash, kasbiy inqiroz va
qiyinchiliklarni yengib o‘tishda mazkur fanga doir bilimlarni bilish talab
qilinadi. Shu bois, hozirgi kunda kasb psixologiyasiga doir bilimlarga zarurat
sezilmoqda.
Keng tarqalgan ta'riflarga ko‘ra psixologiya - psixik faktlar, ularning
qonuniyatlari va mexanizmlarini o‘rganadi. Shuningdek, psixologiya inson
faoliyati va xulq-atvorida ob'ektiv reallikning aks etishi qonuniyatlari haqidagi
fan. Psixologiya sohasida amalga oshirilgan ilmiy tadqiqotlar va o‘rganilgan
nazariy manbalar, shuningdek fanlararo o‘zaro integrasiya jarayonlari
psixologiya tarmog‘ida ko‘pgina o‘z predmetiga ega bo‘lgan sohalarni ajralib
chiqishiga turtki bo‘ldi. Ular jumlasiga kasb psixologiyasini kiritishimiz
mumkin. Kasb psixologiyasining predmeti - shaxsning kasbiy shakllanish
mexanizmi, qonuniyatlari hamda psixologik xususiyatlarini o‘rganishdir.
Bundan kelib chiqqan holda kasb psixologiyasi - bu shaxsda kasbiy maqsadlarni
tanlash, kasb egallash, mutaxassisning kasbiy rivojlanishiga doir qonuniyatlarni,
shuningdek, shaxsning mehnatga layoqatlilik darajalarini o‘rganuvchi
psixologiya fanining sohalaridan biridir, - deb aytish mumkin. Kasb
psixologiyasining ob‘ekti - shaxsning kasb bilan hamkorligi yoki o‘zaro
bog‘liqligidan iborat. Kasb psixologiyasi psixologiya fanining mustaqil sohasi
bo‘lib, u o‘zining tadqiqot predmeti va ob‘ektiga ega. Shu jihatdan aynan u
mehnat psixologiyasi, muhandislik psixologiyasi, yosh davrlari psixologiyasi va
pedagogik psixologiya fanlarining ob‘ekti va predmetidan farqlanadi.
Mehnat psixologiyasi-inson psixik faoliyatining takomillashishi va
qonuniyatlarini o‘rganuvchi psixologiya sohasi bo‘lib, u mehnat jarayonida
shaxsdagi jarayon, holatlar va xususiyatlarni o‘rganadi. Mehnat psixologiyasi
vazifalariga psixologiyaning mehnat faoliyatini psixologik muammolarini,
mehnat unumdorligini orttirishning psixologik shart-sharoitlari, mehnat va dam
olish rejimi, mehnat turlarini psixologik tahlil qilish, kadrlarni ularning
individual psixologik xususiyatlariga qarab tanlash hamda joy-joyiga qo‘yish,
ishlab chiqarish avariyasi va travmasining psixologik sabablari kabi masalalar
kiradi. Mazkur farqlar jadvalda qo‘yidagicha ifodalaniladi:
Muhandislik psixologiyasi - inson va texnik tuzilmalar o‘rtasidagi
informasion aloqa vositalari va jarayonlarini o‘rganuvchi psixologiya
tarmog‘idir. Muhandislik psixologiyasi psixologiyaning texnik moslamalar bilan
uni boshqaruvchi kishilar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanish hamda o‘zaro ta‘sirini
tekshirish bilan shug‘ullanuvchi maxsus sohasi. Muhandislik psixologiyasining
ilmiy vazifasi optimal konstruksiyalarni psixofiziologik jihatdan asoslash va
mehnat unumdorligini orttiruvchi psixikani loyihalashda mutaxassis injenerlarga
bevosita yordam berishdan iboratdir.
Yosh davrlar psixologiyasi - ontogenezda shaxs tug‘ilganligidan to
umrining oxirigacha shaxsda kechadigan psixik rivojlanish va shakllanish
bosqichlarini o‘rganuvchi psixologiya tarmog‘i. Yosh psixologiyasi
psixologiyaning turli yosh bolalik, o‘smirlik, o‘spirinlik va boshqa
bosqichlaridagi psixik rivojlanish qonuniyatlarini o‘rganuvchi maxsus sohasi.
Pedagogik psixologiya - shaxsga ta‘lim-tarbiya berishning qonuniyatlari va
muammolarini o‘rganuvchi psixologiya sohasi. Pedagogik psixologiya
psixologiyaning yosh avlodga ta‘lim va tarbiya berishning psixologik
muammolarini
o‘rganuvchi
maxsus
sohasi.
Pedagogik
psixologiya
pedagogikaning ilmiy asoslaridan biri bo‘lib, pedagogika nazariyasi va
amaliyotini tashkil qilish uchun zarur bo‘lgan psixologiyaga oid fakt hamda
qonuniyatlarni aniqlaydi.
Mehnat psixologiyasi va kasb psixologiyasi predmetlarini farqini alohida
ta‘kidlash lozim. E.A.Klimov, mehnat psixologiyasiga quyidagicha tavsif
beradi: mehnat psixologiyasi fan sifatida bu insonning sub‘ekt sifatida faoliyat
ko‘rsatishi va shakllanishi sohasidagi vazifalarni yechish usullari, yo‘llari va
sharoitlarini o‘rganuvchi psixologiya yo‘nalishidir. Kasb psixologiyasi
shaxsning kasbiy jihatdan shakllanishini o‘rganadi. Bunda shaxs rivojlanishi
kasbiy shakllanishi sifatida ko‘rib chiqiladi. Kasb psixologiyasi-mehnat
psixologiyasining kasblarni psixologik komponentlarini yoki muayyan kasbda
ishlovchilarga nisbatan qo‘yiladigan psixologik talablarni o‘rganish hamda ilmiy
tahlil hilish bilan shug‘ullanuvchi bo‘limidan iborat.
Mutaxassislikning turli ijtimoiy - madaniy va ijtimoiy-iqtisodiy
qarashlarida kasbiy hulq muhim ahamiyatga ega. Shaxsning psixomotor
motivasion va kognitiv sifatlariga e‘tibor berilgan holda kasbiy yutuqlarga
asosiy e‘tibor qaratiladi. Inson va uning kasbi o‘rtasidagi, shuningdek, kasbiy
vazifasi va kasblar olami tuzilmasi o‘rtasidagi munosabatlar tahlil qilinadi. Kasb
psixologiyasi inson uchun kasbiy faoliyatning ahamiyatini o‘rganib, shaxsning
kasbiy shakllanishini tadqiq etadi, shuningdek, yoshlikda kasbiy tasavvurlarni
rivojlanishini, kasbiy etuklik determinantalarini ayniqsa, kasbga kirishish va
uning hayotga bo‘lgan ta'sirini o‘rganadi. Kasb psixologiyasining muhim
aspektlari - bu kasbiy faoliyatning tahlili, kasbiy maqsadlar, vaziyatlar,
qiyinchiliklarini o‘rganishi, kasbiy talablarni aniqlashdan iborat.
Kasb psixologiyasining predmetining ta‘rifiga asoslanib, uning quyidagi
vazifalarini ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq:
1.
Shaxsning kasbiy shakllanishi asosiy tushunchalari va tadqiqot
tamoyillarini, o‘zining faoliyatiga tegishli uslublarini asoslash;
2.
Kasb psixologiyasi predmetiga mos bo‘lgan tadqiqot uslullarini
ishlab chiqish va o‘ziga xos uslublarini tuzish;
3.
Kasblarning tavsifiy tuzilmasini psixologik tahlil qilish, kasblarni
proektlash uslublari va tamoyillarini ishlab chiqish;
4.
Shaxsning kasbiy shakllanishi qonuniyatlari va psixologik
mexanizmlarini tadqiq etish. Bu jarayon dinamikasini determinantlovchi
omillarni aniqlash, kasbiy shakllanishdagi inqirozlarni tahlil etish;
5.
Mutaxassislikning kasbiy desturuksiyalarini, ya‘ni shaxsning
deformasiyasi, kasbiy faoliyatga bo‘lgan layoqatini pasayishi va boshqalar;
6.
Shaxsning kasbiy rivojlanish monitoringni yuritish, bu borada
psixodiagnostik vositalarni ishlab chiqish hamda mutaxassislarni attestasiyadan
o‘tkazish;
7.
Shaxsning kasbiy shakllanishiga psixologik yordam hamda
insonning kasbiy hayoti davomida yordam berish, qo‘llab-quvvatlash;
8.
Kasbiy maslahat, kasbiy ma‘lumotning shaxsiy rivojlantiruvchi
psixologik jihatlari, attestasiyadan o‘tkazish, kasbiy rivojlanish psixotexnikasi,
kasbiy korreksiya va reabilitasiya, kasbdan ketishga psixologik tayyorgarlik
borasidagi bilimlar bilan qurollantirishdan iborat.
Kasb psixologiyasining metodologik asosi - bu shaxsning kasbiy
shakllanish konsepsiyasidir. Mazkur konsepsiyaning asosiy mohiyati shundaki,
kasb tanlash jarayonida shaxs miqdor va sifat jihatidan rivojlanib boradi ya‘ni
ular o‘z yo‘nalishini boyitib boradi, shu orqali tajriba va salohiyat shakllanadi.
Kasbiy shakllanish jarayonida inqirozlar, to‘qnashuvlar, destruktiv o‘zgarishlar
bo‘lib o‘tishi mumkin. Bu jarayonning tezligi biologik va ijtimoiy omillarga,
shuningdek tasodifiy holatlarga, hayotiy muhim kasbiy voqealarga bog‘liq
bo‘ladi.
Kasbiy shakllanish - bu shaxs rivojlanishining katta bir qismini o‘z ichiga
olib, u kasbiy maqsadlarning tarkib topishidan boshlab, kasbiy hayotning
tugallangungacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu geteroxron jarayondan
optasiya, ya‘ni kasbiy ta‘lim va tayyorgarlik, profadaptasiya, professionalizm
hamda mahorat bosqichlarini ajratish mumkin. Kasb psixologiyasining asosiy
konseptual qoidalari quyidagi jadvalda aks ettirilgan.
Asosiy tushunchalar
Konseptual qoidalar
Kasbiy shakllanish Kasbiy shakllanish - bu shaxsning kasb tanlash
jarayonidagi kasbiy ta‘limga tayyorlanish, shuningdek kasbiy faoliyat
jarayonidagi rivojlanish hisoblanadi .
Kasbiy shakllanish bosqichlari. Kasbiy
shakllanish-getroxron
jarayon
bo‘lib, ayrim paytlarda pasayish va sakrash xususiyatiga ega. Individning
shaxsiy va kasbiy rivojlanish omillarining o‘zaro aloqalariga ko‘ra
kelishmovchilik va inqirozlar kiritiladi. Bu individual to‘laqonli jarayonini
ijtimoiy vaziyat va asosiy faoliyat bilan bog‘liq bosqichlarga ajratish mumkin.
Ular sirasiga kasbiy tayyorgarlik, kasbiy adaptasiya, birlamchi va ikkilamchi
professionalizasiya va kasbiy mahoratlar kiradi.
Kasbiy shakllanish turlari
Kasbiy shakllanish yo‘li va tezligi bir guruh omillar bilan belgilanadi.
Ularga yosh, individual-psixologik, kasbiy texnologik va ijtimoiy-iqtisodiy
omillarni kiritish mumkin. Kasbiy rivojlanish
Kasbiy
rivojlanish
-
bu
yo‘nalish salohiyat va muhim kasbiy sifatlarning boyib borishi, mehnat faoliyati
samaradorligini oshirib borish bilan belgilanadi. Kasbiy shakllanishining
psixologik jihati . Shaxsning kasbiy rivojlanish va kasbiy jihatidan o‘zini topa
olish uchun o‘z ustida ishlashi va turli masalalarni hal qilish uchun bor kuchini
sarflash, shart-sharoitlar hamda imkoniyatlar yaratish, kasbiy va shaxsiy
rivojlanishdagi destruktiv an‘analarni o‘zlashtirishda kishilarga psixologik
madad va yordam ko‘rsatish. Kasbiy jihatdan o‘zini anglash
Insonning kasbni psixologik imkoniyatlarini kasbiy faoliyat mazmuni va
talablari bilan bo‘lgan jihatlarini mustaqil anglab olishi, shuningdek ma‘lum
ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatda bajariladigan ishidan ma'no topishi.
Kasbiy jihatdan o‘zini asray olish.
Inson shaxsiga yo‘naltirilgan mahsuldor kasbiy faoliyatda doimiy o‘zini-
o‘zi o‘zgartirib turishi, tayyorgarligi va kasbiy imkoniyatini o‘zini ruyobga
chiqarishi, kasbiy hayotini boshqara olishi, kasbiy rivojlanish va lavozimda
ko‘tarilishdagi destruktiv vaziyatlarni yengib o‘tish bilan bog‘liqdir.
Professionalizasiya destruksiyalari. Professionalizasiya jarayonidagi miqdor
va sifat o‘zgarishlar, shaxsning rivojlanishi va deformasiyasi bilan kuzatiladi.
| 