Yuqori kuchlanish texnikasi

305 
qo’shishdagi kabi o’tkinchi jarayon boshlanadi. Sig’imdagi kuchlanish quyidagi 
formula bo’yicha o’zgaradi: 
}
te
Cos
U
e
]
t
SinSin
Sin
Cos
Cos
[
)
Ψ
(
Cos
{(
U
U
turg
J
'
O
















0
0
0
0
0
1
. (7.53) 
O’tkinchi jarayon paytidagi maksimal kuchlanish 
Ψ faza 
ga, ya’ni teshilish 
lahzasiga bog’liq. Takroran teshilishning paydo bo’lish imkoniyati tiklanayotgan 
kuchlanish egri chizig’i bilan elektr mustahkamlikning tiklanish grafigi orasidagi 
munosabatga bog’liq. 
Elektr sistemasi elektr va magnit maydoni energiyasini jamlaydigan 
elementlardan 
(masalan, 
transformatorlar 
induktivligi 
bilan 
liniyaning 
sig’imlaridan) tashkil topgan. Bu elementlarning kombinatsiyasidan sistemada 
ko’plab tebranish konturlari paydo bo’ladi va sistemada rezonans paydo bo’lish 
potentsiali oshadi. Elektr sistemasi normal rejimda ishlaganda bu tebranish 
konturlari yuklama bilan shuntlangan holatda bo’ladi. SHuning uchun bu konturda 
tebranishning rivojlanishi uchun energetik zahira mavjud bo’lmaydi. Lekin 
avariya holatlarida bu tebranish konturlarining ba’zi birlari yuklamadan 
uzilganligi tufayli ularda erkin tebranishning rivojlanishiga imkon tug’iladi. 
Kommutatsiya o’takuchlanishini tekshirilayotgan sxemani R, X, C 
parametrlardan tashkil topgan oddiy tebranish konturi sifatida ifodalashimiz 
mumkin (7.16- rasm). Masalan, bunday konturni tashqi zanjirga ulash yoki 
o’chirishdagi kommutatsiya jarayoni, kommutatsiya fazasiga va boshlang’ich 
shartga, ya’ni sig’imda kuchlanish 
0
U
ga va induktilikdagi tok 
0
I
ga bog’liq 
bo’lgan o’tkinchi jarayonga olib keladi. Cig’imni kuchlanishi 
0
U
ga, induktivlikni 
toki 
0
I
ga teng bo’lgan mustaqil manba deb qaralishi mumkin. SHuning uchun bu 
konturda kechadigan o’tkinchi jarayonni har bir manba uchun alohida olib 
qarashimiz va ustma–ust qo’yish usulidan foydalanishimiz mumkin.

306 
7.16- rasm. Tebranish konturining sxemasi. 
Kuchlanishi 
)
(





Cos
е
qonuniyat bilan o’zgaruvchi manba ta’sirida 
kechadigan o’tkinchi jarayonni ko’rib chiqish uchun tebranish konturidagi 
sig’imda kuchlanishni ikkita – turg’unlashgan 
tur
U
va o’tkinchi 
tk
'
o
U
tashkil 
etuvchilarning yig’indisidan iborat deb qarash mumkin. Kuchlanish 
tur
U
manba 
chastotasi bilan o’zgaruvchi garmonik funktsiya bo’lsa, 
tk
'
o
U
esa xususiy tebranish 
chastotasi 
2
2
0
0





va 
so’nish 
koeffitsienti 

bo’lgan so’nuvchi 
kuchlanishdir.

Download 6,12 Mb.