Yuqori kuchlanish texnikasi

328 
Lider kanali er sirtiga har xil yo’nalishda tushishi mumkin. Faraz qilaylik, 
yashining orientirlash nuqtasi YaQ bilan bir gorizontal tekislikda siljishi mumkin. 
Orientirlash nuqtasi bevosita YaQ ustida joylashsa razryad YaQga bo’ladi. Lekin 
orientirlash nuqtasining YaQdan uzoqlashishi bilan yashining erga urilish extimoli 
oshib boradi. Agar YaQdagi razryadlanish kuchlanishi U
p1
va erdagi razryadlanish 
kuchlanish U
r2 
bir-biriga teng bo’lsa, bu balandlikka "Orientirlash nuqtasi"ning 
kritik joylashishi deyiladi (8.1- rasm). Agar himoyalanayotgan ob’ektni YaQ 
yaqiniga joylashtirsak, ma’lum balandlikda yashin kanalidagi kuchlanish bilan 
ob’ekt orasidagi razryadlanish kuchlanishi YaQning razryadlanish kuchlanishidan 
katta bo’lsa ob’ekt yashinning bevosita urilishidan to’la himoyalanadi. Lekin 
orientirlash nuqtasining gorizontal yo’nalishda yashin qaytargichdan uzoqlashuvi 
bilan yashinning erga yoki er ustidagi birorta ob’ektga urilish ehtimoli oshib 
boradi. Yashin qaytargich uchun kiritik nuqta deb razryadlanish kuchlanishlari 
1

U
va 
2

U
o’zaro teng bo’lgan nuqta qabul qilinadi. Bu nuqtadan razryadlanish 
himoyalanayotgan ob’ektga yoki erga urilish extimollari o’zaro teng bo’ladi. 
Nuqtaning yanada uzoqlashishida yashinning erga razryadlanishi kuzatiladi. Agar 
yashin qaytargich yaqiniga himoyalanayotgan ob’ektni joylashtirsak himoyalash 
ehtimoli uning balandligiga bog’liq.
8.1- rasm. YAshin qaytargichning orientirlash balandligi. 

329 
8.2- rasm. Yashin qaytargichning himoyalash sohasini tajribada aniqlash sxemasi. 
YaQ atrofida yashinning bevosita urilish ehtimoli juda kichik bo’lgan 
sohaga himoyalanish sohasi deyiladi. Agar havo oralig’ining razryadlanish 
kuchlanishining taqsimlanishi notekisligini e’tiborga olsak YaQ ning ob’ektlarni 
to’liq himoyalashi ma’lum extimolda bo’ladi.
YaQninig himoyalash sohasi tajribalar asosida eksperiment yo’li bilan 
xaqiqiy himoyalash sohasi modelda va originalda o’xshashligidan topiladi. 
Himoyalash sohasini tajriba yo’li bilan aniqlash sxemasi 8.2- rasmda keltirilgan. 
Bu yerda IKG- impuls kuchlanish generatori, 1-orientirlash balandligida lider 
kanalining oxirini bildiradigan elektrod, 2- YaQ modeli, 3- zaminlangan metal 
tekislik. Bu sxemadagi razryadlanish rivojlanayotgan elektrod razryadning lider 
bosqichini bildirib, orientirlash balandligida joydashgan deb olinadi. Tajribalar 
asosida "Orentirlash balandligi" balandligi 
30

h
m bo’lgan sterjenli YAQ-lar 
uchun 
H
h
= 20; trosli YaQlar uchun esa 
H
h
=10 deb olinadi. YaQlarning 
balandligi 30 metrdan ortiq bo’lganda "Orientirlash balandligi" sterjenli YaQlar 
uchun H=600 m, trosli YaQlar uchun esa H=300 m deb qabul qilinadi. 
Himoyalash sohasini tajriba yo’li bilan aniklashda H balandlikda joylashgan 
IKG 

330 
elektrod YAQning modeliga nisbatan gorizontal yo’nalishda siljiydi. Elektrodning 
har bir holatida bir necha marta razryad amalga oshiriladi.
Yakka sterjen ko’rinishidagi YaQning ma’lum h
x
balandligida joylashgan 
himoyalash sohasining radiusi quyidagi formula bo’yicha topiladi: 

Download 6,12 Mb.