300
induktiv g’altakning xususiy sig’imi. Bu sxemada kuzatiladigan o’takuchlanish
ushbu to’rtta parametrdan tashqari o’chirgichda yoy tokining uzilishiga bog’liq.
Katta toklarda, masalan katta quvvatli induktiv yuklamani o’chirishda yoki
qisqa tutashuvda zanjirni oxirigacha uzish tokning noldan o’tishida sodir bo’ladi.
Shu sababli
zarjirni uzish paytida L
2
induktivlikda magnit maydon energiyasi
deyarli yo’q bo’lib, zanjirni o’chirish paytida o’chirgichda kuchlanishning sakrab
o’zgarishi kuzatilmaydi.
7.13- rasm. Induktivlikni o’chirishda paydo bo’ladigan o’takuchlanishni tahlil qilish
sxemasi.
Kam toklarda esa (masalan salt ishlayotgan transformatorni o’chirishda)
yoyning ionlashish darajasi
deyarli axamiyatga ega emas, o’chirgichda ishchi
purkash ta’sirida tok o’zining nolinchi qiymatidan o’tguncha yoy ustunining tezlik
bilan buzilishi sodir bo’ladi. Bu holda yoyning qarshiligi sakrab o’sib
ketishi
natijasida yoyning toki keskin pasayadi. Natijada o’takuchlanishning asosiy
sababchisi – yoy tokining kesilishi sodir bo’ladi.
Tokning kesilishi mumkin
bo’lgan oniy qiymati shu paytdagi yoyning ionlashish darajasiga va o’chirgichning
yoy so’ndirish qobiliyatiga bog’liq. Zamonaviy o’chirgichlar yoyning takroran
yonishinigina emas oraliqning qayta teshilishini
ham bartaraf etadigan yoy
so’ndiruvchi sistema bilan jixoz-lanadi. Shunday moslamalar bilan jihozlangan
o’chirgichlar uchun salt ishlayotgan liniyani o’chirishda paydo bo’ladigan
o’takuchlanish xech qanday xavf tug’dirmaydi. O’chirgich orqali o’tayotgan
I
tokning amplitudasiga bog’liq holda kesilish toki 7.14-
rasmda keltirilgan
