47
bu yerda
m
1
, m
2
- o’tkazgichning silliqlik va ob-havo koeffitsienti deyiladi.
Koeffitsient
m
1
o’tkazgich sirtining holatini xarakterlab, real o’tkazgichlar uchun
bu koeffitsient 0,85
0,9 oralig’ida bo’ladi. O’tkazgich
sirtidagi notekisliklar bu
koeffitsientning qiymatini yanada kamayishiga olib keladi. Koeffitsient
m
2
tojlanishga bo’layotgan isrofning yomg’irli va tumanli ob-havo sharoitlariga
bog’liq holda o’zgarishini hisobga oladi. Tojlanishga bo’layotgan
isrofni
kamaytirishning asosiy maqsadga muvofiq usullaridan biri o’tkazgichning
diametrini kattalashtirish hisoblanadi.
m
1
m
2
= 0,8, havoning nisbiy zichligini
= 1,0, yuqori kuchlanishli havo
elektr uzatish liniyalari uchun o’rtacha
5
6
,
r
S
ln
deb
qabul qilib, ochiq ob-havo
sharoiti uchun faza kuchlanishini quyidagicha ifodalash mumkin:
r
6,5r
0,86
21,2
U
U
l
f
110
3
.
Ishlatish sharoitlarida elektr uzatish liniyasidagi kuchlanish o’zining nominal
qiymatidan 10% gacha ortiq bo’lishi mumkin.
U holda minimal diametr
(
2r
d
min
) uchun quyidagi shartni hosil qilamiz:
U
,
d
min
2
10
15
1
.
Bu yerda
min
d
santemetrda ifodalansa,
U
n
esa kV larda ifodalanadi.
YUqori va o’ta yuqori elektr uzatish liniyalarida faza o’tkazgichlarida
parchalashlar qo’llanilganda ularning ekvivalent diametrining qiymati ushbu
munosobatdan kelib chiqqan holda aniqlanadi:
n
n
E
ra
r
1
yoki
n
n
E
D
..
..........
rD
r
1
1
,
(1.29)
bu yerda
a – fazani parchalashlar qadami bo’lsa,
1
1
n
D
D
fazadagi ixtiyoriy
o’tkazgichdan qolgan o’tkazgichlargacha bo’lgan masofalar.
Fazalari parchalangan liniyaning sig’imini bilgan holda har bir o’tkazgichda
joylashgan zaryadni aniqlash mumkin. Agar zaryad o’tkazgichlar
sirtida tekis
taqsimlanganda, u o’tkazgich sirtida hosil qiladigan elektr maydon kuchlanganligi
quyidagicha aniqlanar edi:
48
r
S
ln
nr
U
f
r
'
o
.
(1.30)
Amalda fazadagi qolgan boshqa o’tkazgichlarning ta’sirida o’tkazgich sirti
bo’ylab maydonning taqsimlanishi tekis bo’lmaydi. CHunki, tsilindrik
o’tkazgichlar hosil qilayotgan maydonning kuchlanganligi o’tkazgichlar orasidagi
masofaga proportsional ko’rinishda o’zgarib boradi va real liniyalarda
D
S
.
Fazalari parchalangan elektr uzatish liniyasida o’tkazgichlar sirtidagi elektr
maydon kuchlanganligining maksimal va minimal qiymatini
quyidagi formulalar
yordamida aniqlashimiz mumkin:
)
D
2r
(
E
E
2
E
E
r
o'
r
'
o
макс
1
,
(1.31a)
)
D
2r
(
E
E
2
E
E
r
o'
r
'
o
мин
1
.
(1.31b)
Tojlanishga bo’ladigan quvvat isrofini Mayr formulasi bo’yicha hisoblashda
quyidagicha aniqlanuvchi ekvivalent elektr yurituvchi kuchdan foydalaniladi:
2
E
E
E
мин
макс
Э
.
O’tkazgichlar sirtida paydo bo’ladigan maksimal elektr yurituvchi kuchning
ular o’rtasidagi masofaga bog’liqligi 1.8- rasmda keltirilgan.
1.8- rasm. Parchalangan o’tkazgich sirtidagi maksimal va ekvivalent elektr yurituvchi
kuchining o’tkazgichlar orasidagi masofaga bog’liqligi.
