95
boshi tagidagi potentsial o’sadi va bu razryadlanishning rivojlanishiga
yordamlashadi.
Shunday qilib, sirtiy solishtirma sig’imning o’sishi sirt bo’ylab
razryadlanish kuchlanishining pasayishiga olib keladi.
Solishtirma sig’im
0
С
ning razryadning kechishiga ta’siri shunchalik
sezilarliki, agar tokning chastotasi qancha katta bo’lsa, sig’imiy o’tkazuvchanlik
S
0
С
ham shuncha katta bo’ladi. Elektrodlar oralig’iga qo’yilgan kuchlanishning
chastotasini oshira borganimiz sari strimer dielektrik sirtiga yopishishga intiladi.
Sanoat chastotasi bilan o’zgarayotgan QRK yopik xonalarda ko’llani-
ladigan qurilmalar izolyatorlarining (ichki o’rnatiladigan elektr qurilma-larining)
asosiy va bosh xarakteristikasi hisoblanadi. Izolyatorning QRK toza va kuruk
sirtlar
uchun
aniqlaniladi.
Razryadlanish
kuchlanishini
solishtirishni
engillashtirish maqsadida u meyorl atmosfera sharoitiga
T
P
,386
0
mos keladigan
nisbiy zichlikka keltiriladi. Shuning uchun izolyatorlarning
itxtiyoriy nisbiy
zichlik uchun aniqlangan QRK havoning meyoriy zichlikdagi kuchlanishiga
keltiriladi:
U
U
QRK
.
(3.2)
Sanoat chastotasidagi QRK havoning namligi oshib borgani sari
kattalashadi. Ma’lum namlikda aniqlangan QRK meyorini namlikka (11 g/sm
2
)
keltirish uchun razryadlanish kuchlanishini
nomogrammadan aniqlanadigan K
koeffitsientga ko’paytirish kifoya. U holda meyoriy atmosfera sharoitiga
keltirilgan quruq razryadlanish kuchlanishini quyidagi formula orqali aniqlaymiz:
K
U
U
QR
.
(3.3)
Bu yerda
QRK
U
- meyoriy nisbiy zichlik
=1 dagi quruq razryadlanish kuchlanishi.
Elektrodlar oralig’iga quyilayotgan kuchlanishning maksimal qiymati 141
kV dan kam bo’lsa, tuzatish koeffitsienti kuchlanishga proportsional bo’ladi.
Kuchlanish impulsida razryadlanish vaqti 10 mksek bo’lgan holda tuzatish
koeffitsienti protsentlarda razryadlanishdan oldingi vaqtga nisbatan kamayadi.
96
Bir qator izolyatsiya konstruktsiyalarida izolyatorning
sirti bir jinsli elektr
maydonining kuch chiziqlari yo’nalishida joylashgan. Bu holda izolyator elektr
maydonini
buzmasada,
izolyatsiya
konstruktsiyasining
razryadlanish
kuchlanishini sezilarli darajada pasaytiradi. Razryadlanish kuchlanishining
pasayishini sabablaridan biri izolyatsiya materiallari-ning gigroskopligidir. U
izolyator sirtida namlikning mikroskopik yupqa qatlamining paydo bo’lishiga olib
keladi. Bunday yupqa qatlam razryadlanish kuchlanishining
pasayishiga sabab
bo’ladi. Izolyatsiya materialining gigros-kopligi oshishi bilan izolyatsiya
konstruktsiyasining razryadlanish kuchlanishi kamayib boradi (3.1- rasm).
3.1- rasm. Tekis taqsimlangan maydonda sirt bo’ylab quruq razryadlanish kuchlanishining
elektrodlar orasidagi masofaga bog’liqligi: 1 – havo oralig’i; 2 – chinni; 3 – shisha (chinniga
nisbatan ko’proq gigroskopik); 4 – chinni va shisha dielektrikning elektrodlarga jips
joylashmagan holat.
Elektr qurilmalarini eksplutatsiya qilish tajribasi shuni ko’rsata-diki,
izolyatorning ho’l razryadlanish kuchlanishi ifloslantirayotgan qatlamning
xarakteristikasiga: qatlam qalinligi va solishtirma qarshilig’iga bog’liq.
Bir xil
ifloslanishlarda esa u elektrodlar orasidagi minimal masofani bildiradigan sirg’ish
toki oqayotgan kanalning uzun-ligi
sir
L
ga proportsionaldir. Izolyatorlar turkumida
