Yuqori kuchlanish texnikasi

142 
4. 
Faza o’tkazgichlarini parchalash shodadagi izolyatorlar bo’ylab 
kuchlanishning taqsimlanishiga qanday ta’sir ko’rsatadi? Sababini tushuntiring. 
5. 
Shodada o’tkazgichdan birinchi turgan izolyatorda kuchlanish 
tushuvining izolyatorlar soniga bog’liqligini tushuntiring. 
6. 
Izolyatorlar sirtining namlanishi shoda bo’ylab kuchlanishning 
taqsimlanishiga qanday ta’sir etadi? Sababini tushuntiring. 
7. 
Transformatorlar 
va 
o’chirgichlarning kirishlarida tojlanishni 
kamaytirish uchun qanday qurilmalar o’rnatiladi? 
8. 
Transformatorlar 
va 
o’chirgichlarning kirishlarida tojlanishni 
kamaytirish uchun foydalaniluvchi sharlarning radiuslari qanday aniqlanadi? 
 
3.6. Ichki izolyatsiyaning uzoq muddatli elektrik mustahkamligi 
Ekspluatatsiya davrida ichki izolyatsiyaga elektrik, mexanik , issiqliq va 
boshqa yuklar ta’sir etadi. Ular albatta izolyatsiyada murakkab jarayonning 
kechishi tufayli izolyatsiyaning xossasining asta – sekin yomonlashuviga – bir 
so’z bilan aytganda uning eskirishiga olib keladi. Ma’lumki, izolyatsiyaning 
eskirishi aksariyat hollarda tiklanmaydigan xarakterga ega va teshilish bilan 
tugaydi. Ba’zi hollarda izolyatsiya eskirishining oqibati tiklash ta’mirlash yo’li 
bilan bartaraf etilishi mumkin. 
Eskirish jarayonning amaliy ahamiyati ular izolyatsiya konstruk-tsiyasining 
xizmat ko’rsatish vaqtini qisqartiradi. Shu munosobat bilan yuqori kuchlanish 
elektr qurilmalarni ishlab chiqishda va tayyorlashda , hamda ularni ishlatishni 
tashkillashtirishda izolyatsiyaning eskirishini chegaralaydigan tadbirlarni qo’llab 
izolyatsiya konstruktsiyalarining talab etiladigan xizmat ko’rsatish muddatini 
ta’minlaydi. 
Ekspluatatsiya davrida ichki izolyatsiya xosasining o’zgarishi o’z – o’zidan 
bo’lmasdan, balьki ma’lum energiya sarfini talab etadi. Bunday energiya 
izolyatsiyaga tashqi yuklama manbaadan beriladi. Bu energiya har xil turdagi 
yuklamalarda turli shaklda uzatiladi va kechadigan jarayon ham turli mazmunga 

143 
ega. Shu sababdan izolyatsiyaning elektrik, issiqliq va mexanik eskirishlari 
uchraydi. Bundan tashqari izolyatsiyaning eskirishi unga tashqi muhitdan 
ifloslanish, aynan namlikning singishi bilan bog’liq. 
Shuni ta’kidlash zarurki ekspluatatsiya sharoitida har xil faktorlar ta’sirida 
eskirish jarayoni bir vaqtning o’zida bir-biriga murakkab ta’sir etish orqali 
kechadi. 
Elektr qurilmalarining ichki izolyatsiyasida ishchi kuchlanishda ham
elektrik eskirish jarayoni kechishi rivojlanishi mumkin. Bunday eskirish elektr 
maydon 
kuchlanganligining 
qisqa 
muddatga 
kuchlanish 
qo’yilgandagi 
izolyatsiyaning teshilish elektr maydon kuchlanganligidan 15 - 20 marta kichik 
qiymatida ham paydo bo’lishi mumkin.
Har xil turdagi izolyatsityaga qo’yilgan kuchlanishning o’sishi bilan 
eskirish 
jarayoni 
tezlashib, 
uning 
xizmat 
ko’rsatish 
vaqti 
qisqaradi. 
Izolyatsiyaning xizmat qilish vaqti 

ta’sir etayotgan kuchlanishning keng 
diapazonda o’zgarishida murakkab xarakterga ega. Masalan o’rtacha xizmat qilish 
muddatida (bir soatlardan to 10
3
- 10
4
saotgacha) eksperiment natijasida 
o’rnatilgan bog’liqlik quyidagi ko’rinishda bo’ladi: 

Download 6,12 Mb.