137
Ma’lumki izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning
notekis taqsimlanishiga
asosiy sabab izolyatorning xususiy, tayanchga va o’tkazgichga
nisbatan
sig’imlarning mavjudligi (rasm 3.17).
3.17- rasm. Izolyatorlar shodasining almashtirish sxemasi
Agar shodadagi izolyatorlarning umumiy sig’imi
n
C
С
sh
, uning S
1
va S
2
sig’imlardan sezilarli darajada katta bo’lsa, u holda
kuchlanishning izolyatorlar
shodasi bo’ylab taqsimlanishi deyarli tekis bo’ladi. Aks holda kuchlanishning
taqsimlanishi notekis va eng ko’p kuchlanish o’tkazgichdan
birinchi turgan
izolyatorga mos keladi. Real sharoitda doimo C
1
> C
2
,
shuning uchun
kuchlanishning tushishi maksimal bo’lib, o’tkazgichdan uzoqlashgani sari
kamayib boradi va nihoyat traversga yaqinlashgan sari izolyatorlarga to’g’ri
kelayotgan kuchlanish yana o’sadi (3.18- rasm).
O’tkazgich
138
3.18- rasm. Kuchlanishi 500 kV bo’lgan liniya uchun ushlab turuvchi izolyatorlar shodasi
bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi (to’la kuchlanishdan protsent hisobida)
Kuchlanish tushishining maksimal ruxsat etiladigan qiymati izolyatorlarning
konstruktsiyasiga bog’liq bo’lib, uning maksimal qiymati 30 – 60
kVni tashkil
etadi. Uning qiymati armaturada tojlanishni bartaraf etish shartidan topiladi.
Kuchlanishi 220 kV va undan yuqori bo’lgan elektr uzatish liniyalaridagi
birinchi izolyatorda kuchlanishning taqsimlanishini
maxsus ekranlar, ya’ni
armaturalar yordamida tekislash qo’llaniladi. Armatura o’tkazgichga yaqin
joylashgan izolyatorning sig’imi C
2
ni oshirish natijasida o’tkazgichga birinchi va
yaqinroq joylashgan izolyatorda kuchlanishning tushishini kamaytiradi (3.19-
rasm).
Armatura oval, sakkizlik va aylana ko’rinishida bo’lib o’tkazgichni
shodaga belgilaydigan joyga maxkamlanadi.
Xuddi shunday effektni yuqori va o’ta yuqori kuchlanishli elektr uzatish
liniyalarida
faza parchalashni, ya’ni fazada kuchlanishga qarab bitta emas bir
nechta o’tkazgich qo’llanilishi mumkin. Masalan 330 kV kuchlanishda faza ikkita
simga; 500 kVda 3 taga; 750 kVda 3- 5 taga; 1150 kVda 8 -12 taga parchalanadi.
Fazada parchalash qo’llanilganda sig’im C
2
=2 – 3 pF gacha etishi mumkin. Bunda
C
1
li bo’linishdagi
tok kompensatsiyalanib, izolyatorlar bo’ylab kuchlanishning
taqsimlanishi tekislanadi.
