Yuqori kuchlanish texnikasi

139 
3.19- rasm. Izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi: 1- himoya armaturasi 
yo’q, 2- himoya armaturasi o’rnatilgan. 
O’tkazgichdan birinchi turgan izolyatorda kuchlanish tushishining 
shodadagi izolyatorlar soniga bog’liqligi 3.20- rasmda keltirilgan. Tahlil 
kuchlanishning tushishi avvalo pasayib, keyinchalik 7% atrofida stabillashishini 
ko’rsatadi. 
3.20- rasm. O’tkazgichdan birinchi turgan izolyatorda kuchlanish tushishining shodadagi 
izolyatorlar soniga bog’liqligi. Fazalar parchalangan. 
Izolyatorlar sirtining namlangan ifloslanishida va yomg’ir tagida qolganida 
izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi biroz tekislanadi. 
Izolyatorlar nomeri 

140 
CHunki, bu holatda kuchlanishning taqsimlanishining tekislani-shi asosan 
izolyatorlardagi sirg’ish qarshiligi bilan aniqlaniladi. 
Podstantsiyalarning elektr qurilmalari ko’pgina mahkamlash elementlarini 
mujasamlagan (chetlari o’tkirlashtirilgan flants, bo’rtib turuvchi boltlar va hakoza) 
yuqori kuchlanish ostida joylashgan. Radiopomex manbai hisoblanuvchi 
qurilmalarning 
bu 
elementlarida 
tojlanishni 
bartaraf 
etish 
uchun 
transformatorlarning 
va 
o’chirgichlarning yuqori kuchlanish kirishlari, 
apparatlarning tayanch ustuni ekran bilan ta’min-lanadi. Ekranlar tojlanishni 
bartaraf etish bilan bir vaqtda razryadlanish oralig’ining elektrik mustahkamligini 
(ya’ni elektr maydonini tekislash hisobiga boshlang’ich kuchlanishni oshiradi). 
To’g’ri tanlangan ekran uchun tojlanishning boshlang’ich kuchlanishi erga 
nisbatan nominal ishchi kuchlanishdan katta bo’lishi kerak:
ishchi
b
U
U

(3.28) 
Ekraning oddiy ko’rinishi shar shaklida bo’lib, uning radiusini quyidagi 
formula yordamida hisoblashimiz mumkin: 
B
ishchi
E
U
R

.
(3.29) 
Tojlanishning boshlang’ich kuchlanganligi quyidagi empirik formula 
yordamida hisoblanishi mumkin: 
38
0
76
0
1
5
24
,
B
)
R
(
,
(
m
,
E




,
(3.30) 
bu yerda m- shar sirtining siliqliq koeffitsienti; E
B
– boshlang’ich maydon 
kuchlanganligi; R- sharning radiusi, sm; 

- havoning nisbiy zichligi. 
Keyingi vaqtlarda uncha katta bo’lmagan o’lchamli va o’zaro ulangan 
standart 
elementlarda 
bajarilgan 
sharsimon 
shakldagi 
ekranlar 
keng 
qo’llanilmoqda. Bu shakldagi sharsimon ekranlarni yasash ancha engil bo’lsada 
ularning silliqliq koeffitsienti ancha past bo’ladi.
Agar katta o’lchamli elektrodlardagi (o’ta yuqori kuchlanishdagi tayanch 
yoki osma izolyatsiya konstruktsiyalarini) kuchlanishning taqsimlani-shini 

141 
tekislash uchun toroid ko’rinishdagi ekranlardan foydalaniladi. Toroid bu radiusi r 
bo’lgan trubadan yasalgan R radiusli xalqa.
Toroiddagi kuchlanganlik, ishchi kuchlanish va uning o’lchamlari orasidagi 
bog’lanishtaxminan ushbu bog’lanish ko’rinishida ifodalanadi: 
r
r
r
*
ln
r
R
r
(
r
r
R
ln
)
r
R
(
)
r
R
(
r
r
U
E
ishchi
4
8
3
1
4
8
4
5
2
9
1
2









.
(3.31) 
3.21- rasmda boshlang’ich kuchlanishning shar va toridal ko’rinishdagi 
ekranlarning radiusiga bog’liqligi keltirilgan. Bu rasmdan ko’rinadiki bir 
kuchlanishda sharning kerakli radiusi toroidnikidan taxminan ikki marta kichik. 
3.21- rasm. Tojlanishning boshlang’ich kuchlanishining ekraning tashqi radiusiga bog’liqligi: 1 – 
shar shakldagi ekran; 2 – radiuslari nisbati 
25
6 ,
r
R

bo’lgan toroidal ekran. 

Download 6,12 Mb.