139
3.19- rasm. Izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi: 1-
himoya armaturasi
yo’q, 2- himoya armaturasi o’rnatilgan.
O’tkazgichdan birinchi turgan izolyatorda kuchlanish tushishining
shodadagi izolyatorlar soniga bog’liqligi 3.20- rasmda keltirilgan.
Tahlil
kuchlanishning tushishi avvalo pasayib, keyinchalik 7%
atrofida stabillashishini
ko’rsatadi.
3.20- rasm. O’tkazgichdan birinchi turgan izolyatorda kuchlanish tushishining shodadagi
izolyatorlar soniga bog’liqligi. Fazalar parchalangan.
Izolyatorlar sirtining namlangan ifloslanishida va yomg’ir tagida qolganida
izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi biroz tekislanadi.
Izolyatorlar nomeri
140
CHunki, bu holatda kuchlanishning taqsimlanishining tekislani-shi asosan
izolyatorlardagi sirg’ish qarshiligi bilan aniqlaniladi.
Podstantsiyalarning elektr qurilmalari ko’pgina
mahkamlash elementlarini
mujasamlagan (chetlari o’tkirlashtirilgan flants, bo’rtib turuvchi boltlar va hakoza)
yuqori kuchlanish ostida joylashgan. Radiopomex manbai hisoblanuvchi
qurilmalarning
bu
elementlarida
tojlanishni
bartaraf
etish
uchun
transformatorlarning
va
o’chirgichlarning
yuqori kuchlanish kirishlari,
apparatlarning tayanch ustuni ekran bilan ta’min-lanadi. Ekranlar tojlanishni
bartaraf etish bilan bir vaqtda razryadlanish oralig’ining elektrik mustahkamligini
(ya’ni elektr maydonini tekislash hisobiga boshlang’ich kuchlanishni oshiradi).
To’g’ri tanlangan ekran uchun tojlanishning boshlang’ich
kuchlanishi erga
nisbatan nominal ishchi kuchlanishdan katta bo’lishi kerak:
ishchi
b
U
U
(3.28)
Ekraning oddiy ko’rinishi shar shaklida bo’lib, uning radiusini quyidagi
formula yordamida hisoblashimiz mumkin:
B
ishchi
E
U
R
.
(3.29)
Tojlanishning boshlang’ich kuchlanganligi
quyidagi empirik formula
yordamida hisoblanishi mumkin:
38
0
76
0
1
5
24
,
B
)
R
(
,
(
m
,
E
,
(3.30)
bu yerda
m- shar sirtining siliqliq koeffitsienti;
E
B
– boshlang’ich
maydon
kuchlanganligi;
R- sharning radiusi, sm;
- havoning nisbiy zichligi.
Keyingi vaqtlarda uncha katta bo’lmagan o’lchamli va o’zaro ulangan
standart
elementlarda
bajarilgan
sharsimon
shakldagi
ekranlar
keng
qo’llanilmoqda. Bu shakldagi sharsimon ekranlarni yasash ancha engil bo’lsada
ularning silliqliq koeffitsienti ancha past bo’ladi.
Agar katta o’lchamli elektrodlardagi (o’ta yuqori
kuchlanishdagi tayanch
yoki osma izolyatsiya konstruktsiyalarini) kuchlanishning taqsimlani-shini
141
tekislash uchun toroid ko’rinishdagi ekranlardan foydalaniladi. Toroid bu radiusi r
bo’lgan trubadan yasalgan R radiusli xalqa.
Toroiddagi kuchlanganlik, ishchi kuchlanish va uning o’lchamlari orasidagi
bog’lanishtaxminan ushbu bog’lanish ko’rinishida ifodalanadi:
r
r
r
*
ln
r
R
r
(
r
r
R
ln
)
r
R
(
)
r
R
(
r
r
U
E
ishchi
4
8
3
1
4
8
4
5
2
9
1
2
.
(3.31)
3.21- rasmda boshlang’ich kuchlanishning shar va toridal ko’rinishdagi
ekranlarning radiusiga bog’liqligi keltirilgan. Bu rasmdan ko’rinadiki bir
kuchlanishda sharning kerakli radiusi toroidnikidan taxminan ikki marta kichik.
3.21- rasm. Tojlanishning boshlang’ich kuchlanishining ekraning tashqi radiusiga bog’liqligi: 1 –
shar shakldagi ekran; 2 – radiuslari nisbati
25
6
,
r
R
bo’lgan toroidal ekran.
