2
va «o’tkazgich–er» S
3
oraliqlar bilan baholanadi. Oraliq
«o’tkazgich – o’tkazgich» simmetrik va unga 1 grafik mos keladi
va «o’tkazgich –
er» oralig’ining razryadlanish kuchlanishi 4 egri chiziq bilan aniqlanadi.
Izolyatsiya sathi nuqtai nazaridan liniyaning gabaritini baholashda tayanchlar
kVmaks
161
oralig’ida tepalik va transportlar kesib o’tishini hisobga olish talab etiladi. Bu
holatda hisobiy oraliq sifatida erdan 4 m balandlikdagi «o’tkazgich – sterjenь»
qabul qilinadi.
4.1- jadval. HEUL izolyatsiya oraliqlarining xarakteristikalari.
Nominal kuchlanish (kV)
35
110
150 220 330
SHodadagi izolyatorlar soni (P- 4.5)
3
7
9 13 16
Izolyatorlar
shodasining
50%-li
razryadlanish kuchlanishi (kV)
380 660
840 1140 1440
Izolyatorlar
shodasining
iimpuls
mustahkamligi
bo’yicha ekvivalent
bo’lgan havo oralig’i (sm)
-
90
130 180 230
Izolyatorlar shodasining ho’l razryad-
lanish kuchlanishi (kV)
110 256
330 475 585
Izolyatorlar
shodasining
mustax-
kamligi bo’yicha ekvivalent bulgan
havo oralig’i (sm)
27
72
93
135 175
PUE bo’yicha ichki o’takuchlanishda
minimal ruxsat etiladigan masofa (sm)
30 80
105 170 220
PUE bo’yicha impuls mustahkam-
likdagi minimal ruxsat etiladigan
masofa (sm)
45
115
150 210 255
4.4- rasmda keltirilgan
)
(
U
S
f
egri chiziqlardan foydalanib kommutatsiya
impulslarida 50% li razryadlanish kuchlanishi aniqlaniladi.
Atmosfera o’takuchlanishiga uchraydigan HEULlarda havo oralig’i
izolyatorlar mustahkamligidan kam bo’lmagan impuls mustahkamlikka ega
bo’lishi kerak. Izolyatorlar shodasi impuls mustahkamligiga ekvivalent «sterjenь-
tekislik» ko’rinishidagi elektrodlar orasidagi minimal izolyatsiyalovchi oraliqning
162
razryadlanish kuchlanishiga bog’liqligi to’g’risidagi ma’lumot 4.1- jadvalda
keltirilgan.
HEULida asosiy izolyatsiya – atmosfera havosidir, lekin atmosfera
havosining elektrik mustahkamligi (500 kV/sm) juda pastligi sababli liniyada
izolyatsiya oralig’i juda katta tanlanadi. Ba’zi atmosferasi ifloslangan rayonlarda
izolyatsiya sezilarli darajada pasayishi va ishchi kuchlanishda ham izolyatsiyaning
qoplanish extimoli bor.
4.2- jadval. O’ta yuqori kuchlanishli HEUL izolyatsiya oraliqlarining
xarakteristikalari.
Nominal kuchlanish (kV)
330
500
750
1150
O’tkazgichlar radiusi (mm)
20
23
22.5
15
Uzunligi 400 m bo’lgan o’tkazgichning
massasi (kg)
906
2222
2962
3622
Tortib turuvchi izolyatorlar shodasi
PS-120
A
PS 210B
PS-120
A
PS 304
Izolyatorlar soni
2x19
3x21
5x37
4x47
Izolyatorlar shodasining massasi (kg)
311
765
1539
3581
Himoya armaturasining massasi (kg)
125
244
445
949
Ushlab turuvchi izolyatorlar shodasi
PS- 70D
PS-
120A
PS-
120A
PS-
400A
SHodadagi izolyatorlar soni
1x21
41
44
2x49
Izolyatorlar shodasining massasi (kg)
100
223
627
2171
Yuqori va o’ta yuqori kuchlanishli HEULning faza parchalash sonlari,
o’tkazgichlar radiusi, izolyatsiyalovchi oraliq, izolyatorlar shodasidagi izolyatorlar
soni, turli o’tkazgichlar massasi shodalar turi to’g’risidagi ma’lumot jadval 4.2-da
keltirilgan.
163
Xozirgi amaliyotda elektr uzatish liniyasining izolyatsiyasini tanlashda
ko’pincha kommutatsiya o’ta kuchlanishi va maksimal ishchi kuchlanish bo’yicha
tanlanadi.
Kommutatsiya o’ta kuchlanishi U
k
, ishchi kuchlanishning amplitudaviy
qiymati U
f
ga nisbatan hisobiy karrasi bo’yicha beriladi:
f
k
KU
U
.
(4.2)
Elektr sistemacbda kommutatsiya o’takuchlanishbning karrasi sistema
neytralining rejimiga, HEUL xossasiga, uning uzunligiga, rezonans xususiyatiga
ko’ndalang
reaktorlar
va
buylama
kompensatsiyalovchi
uskunalarning
mavjudligiga, o’chirgichlarning xossalariga va razryadlagich-larga bog’liq.
Amaliyotda kommutatsiya o’ta kuchlanishining karrasi K xar xil kuchlanishdagi
tarmoqlar uchun quyidagi qiymatlarga ega: U
n
= 35 kV, K = 3.5; U
n
= 110 - 220
kV, K = 3; U
n
= 330 kV, K= 2.7; U
n
= 500 kV, K = 2.5; U
n
= 750 kV, K = 2.1;
U
n
=1150 kV, K=1.8.
Loyihalash amaliyotida liniya izolyatsiyasini tanlash uchun quyidagi usul
qo’llaniladi:
a) Kuchlanish U
k
ning qiymati bo’yicha shodaning o’rtacha kerakli ho’l
razryadlanish kuchlanishi aniqlanadi:
K
K
K
K
U
U
k
HR
,
(4.3)
bu yerda
Ρ
Κ
– bosimning stadart bosimdan farqini e’tiborga oladigan tuzatish
koeffitsienti bo’lib, 0,94
0.96 ga teng deb qabul qilinadi. Dengiz sathiga
nisbatan balandlikka bog’liq holda
h
500 m da K
p
= 0,94, h
500 m da K
p
= 0,96.
- izolyator sirtining ifloslanishi, elektr o’tkazuvchanlikning farqi va
yomg’irning intensivligini hisobga oluvchi tuzatish koeffitsienti bo’lib, ko’pchilik
holatlarda
1
1 ,
K
qabul qilinadi; K
- impuls koeffitsienti bo’lib, u quyidagicha
aniqlanadi: U
n
= 110 kV da K
= 1,15; U
n
= 220 – 330 kV da K
= 1,1; U
n
=500
164
kV da K
=1,05; U
n
=750 kV va undan yuqori kuchlanishda K
= 1,0; K
-
natijalarning extimolligi bo’lib, odatda K
=0,85 qabul qilinadi.
b) Ho’l razryadlanish kuchlanganligining qiymati bo’yicha:
nh
E
U
HR
HR
.
Bu yerda
HR
E
- ho’l razryadlanganligi gradienti bo’lib, u izolyatorlar rusumiga
bog’liq holda 2,9
3,7 oralig’ida bo’ladi. U bo’yicha shodadagi izolyatorlarning
soni tanlanadi.
v) Izolyatorlar shodasida deffektli izolyator mavjudligining ehtimolini
hisobga olish uchun liniyaning kuchlanishi 35 - 330 kV bo’lganda bitta elementga
va 500 kV va undan yuqori bo’lganda 2 ta elementga oshiriladi.
g) Izolyatorlar shodasidagi izolyatorlarning to’liq soni topilgandan keyin
ishchi kuchlanishda sirg’ish toki oqish yulining uzunligiga tekshiriladi.
sir
f
sir
U
l
shart bajarilishi uchun
s i r
f
s i r
U
nl
tengsizlik qanoatlantirilishi kerak. Sirg’ish toki
oqayotgan yo’lning talab etiluvchi uzunligi
sir
rayonning ifloslanish darajasiga
bog’liq.
Agar olingan sirg’ish toki oqish yo’lining uzunligi
sir
izolyatorlar
shodasining uzunligidan uncha farq qilmasa, uni kattalashtirish kerak. Farq ancha
sezilarli bo’lsa maxsus ifloslanishga chidamli bo’lgan izolyatorlar qo’llaniladi.
d) Ishchi kuchlanishning ta’sirini hisobga oluvchi kerakli «o’tkazgich –
tayanch» yoki «himoya armaturasi – tayanch ustuni» izolyatsiya oralig’i S
1
aniqlaniladi. Buning uchun oraliqning o’rtacha razryadlanish kuchlanishi
quyidagicha hisoblanadi:
K
K
U
U
f
,
bu yerda
K
- atmosfera havosining normal zichligi va namligining normal
atmosfera sharoitidan farqini hisobga oluvchi koeffitsient bo’lib, dengiz sathidan
165
1000 metr balandlikda bo’lgan joyda
K
= 0,84 va dengiz sathidan 500 metr
balandlikda
K
= 0,89.
| 