52
uni 10 bo‘lakka bo‘lsak, uning hajmi o‘zgarmaydi, lekin uning sirti 60 sm
2
bo‘lib qoladi, bu esa liofob kolloidlarning xarakterli xususiyatlaridan biridir.
Fazalararo sathning mavjudligi sirt taranglik birligidan xabar beradi.
Suyuqlik o‘z sirtini mumkin qadar kamaytirishga intiladi. Demak, suyuqlik
sirtini kattalashtirish uchun ish sarf qilish kerak. Suyuqlik sirti kamaygnda
energiya ajralib chiqadi. Demak, suyuqlikning sirt qavati ma`lum
energiya
zapasiga ega va uni suyuqlikning sirt energiyasi deyiladi.
Suyuqlik sirtini 1 sm
2
kattalashtirish uchun sarf bo‘lgan energiya miqdori
shu suyuqlikning sirt taranglik koeffitsenti yoki sirt tarangligi deyiladi. Sirt
taranglikning o‘lchamligi sirt birligiga to‘g’ri keladigan energiya miqdori bilan
ifodalanadi: SGS sistemasida erg/sm
2
=din∙sm/sm
2
= din/sm bilan, SI
sistemasida Dj/m
2
= N∙M/m
2
=N/M bilan ifodalanadi.1 Dj/m
2
= 1000erg/sm
2
=
1N/M= 1000din/sm ekanligini nazarda tutish kerak. Sirt tarangligining kelib
chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi bog’lanishdir. Ayni modda
molekullari orasidagi bog’lanish qancha kuchli bo‘lsa,
ularning sirt tarangligi
shuncha katta qiymatga ega bo‘ladi.
Ma`lumki, kolloid sistemalarning barcha xossalarini geterogenlik va
disperslikka bog’lash mumkin. Dispers sistemalarning geterogenlik yoki ko‘p
fazalik belgisi kolloid kimyoda fazalararo sirtlar,
sirt qavatlar mavjudligini
ta`minlovchi belgi sifatida namoyon bo‘ladi.
Dispers sistemalarning disperslik darajasi (D) deganda, dispers
zarrachaning o‘lchami a ga teskari qiymat tushuniladi. Bu o‘rinda yana uchinchi
termin – solishtirma sirt S
sol
tushunchasi ham ishlatiladi.
U quyidagicha
ta`riflanadi: fazalararo sirt kattaligi S ning ayni faza hajmi V va nisbati shu
fazaning solishtirma sirti deb ataladi:
V
S
S
sol
