11
5. Ularda elektroforez
hodisasini kuzatish mumkin, ya`ni zarrachalar ma`lum
zaryadga ega bo‘lganligi uchun eritmaga tashqaridan elektr toki berilganda
zarrachalar biror elektrod tomon xarakat qiladi, manfiy zarracha musbat
elektrodga, musbat zarracha manfiy elektrod tomon xarakat qiladi.
SHuni aytib o‘tish lozimki, elektroforez elektroliz hodisasidan farq qiladi,
bunda elektroliz maxsulotlari ekvivalent miqdorda elektrodlarda ajraladi.
Kolloid sistemalar na faqat suyuq, eritma xolida bo‘ladi, balki ular gaz va
qattiq holatda ham bo‘ladi.Biz siz bilan xozirda juda ko‘p o‘rganilgan va katta
ahamiyatga ega bo‘lgan kolloid eritmalar xaqida tanishamiz.
Gremning ta`limotiga ko‘ra kolloidlar o‘z
tabiati jihatidan oddiy
(kristalloidlar) moddalardan katta farq qiladi. Lekin Borshchov va Veymarnlar
kolloid moddalar kristall xolida ham bo‘lishi mumkinligini isbotlab berdilar va
xar qanday modda sharoitga qarab ham kolloid, ham kristalloid xolida bo‘la
olishini ko‘rsatib berdilar natriy xlor suvda chin eritma,
benzolda esa kolloid
eritma xosil qiladi, sovun esa spirtda chin eritma, benzolda kolloid eritma xosil
qiladi. SHu sababli kolloid modda emas, balki moddaning kolloid holati xaqida
gapirish to‘g’riroq bo‘ladi, ya`ni modda juda kichik zarrachalarga qadar
maydalangan holda bo‘lib molekulalarning agregatlaridan tashkil topgan.
Kolloid sistemaning dispers fazalari dispersion muhitdan ma`lum sirtlar bilan
ajralgan mustaqil fazani tashkil etadi.
Kolloid moddalar qadim zamonlardan beri inson tomonidan ishlatib
kelingan va olimlarning e’tiborini
jalb qilgan, jumladan, kolloidlar haqidagi
amaliy ma’lumotlar xatto Aristotel va alximiklarning ishlarida ham uchraydi.
Qadim zamonlardayok kolloid-kimyoviy jarayonlar Xitoyda, Hindistonda,
Misrda, Rimda, O’rta Osiyoda va boshqa mamlakatlarida ovqat tayyorlash, teri
oshlash, matolarni bo’yash va boshqa ishlarda qo’llanilib kelgan
Dastlab kolloid kimyoga asos
solgan kishi ingliz olimi Tomas Grem
hisoblanadi. Lekin Gremdan avval bu sohada M.V. Lomonosov, Y.Ya. Berste-
lius, F. Selmi, Musin-Pushkin, M.Faradey, I.G. Borshev, P.P.Veymarnlar
12
tadqiqotlar olib borganlar. Masalan, tibbiyotda ishlatiladigan
" oltin suv –
tinkurnoe zoloto" tarkibi oltin gidrozollaridan iboratligini R. Glauber
ko’rsatib bergan, T.Parastels va Sharq tabiblari og’ir bemorlarni davolashda «
oltin tinkur» ni muvaffaqiyatli qo’llab, shuhrat qozondilar.
