edi. M urabbiy sportchiga ikkinchi masofaga — 800 m etrga y ug urish id an
oldin shunday deydi:
«H ozir setting hisobingda bitta oltin m edal bor. Bu
sen chopadigan masofa em as. Oltinchi b o ‘Iib k elsa n g ham m a yli,
bo ‘laveradi. Agar sovrindor bo ‘Isang, undan ham yaxshi!».
M u r a b b iy —G .:
M u ra b b iy o ‘z ja m o a s i a ’z o la rig a h a l q ilu v c h i
o ‘y in larn in g b irid a sh u n d a y deydi:
« B o ‘lajak hal qiluvchi turnirda
shunday o'ynash kerakki, s izx u d d i oltin m edal uchun o ‘ynayapsiz. О ‘yin
natijasi sizning jonbozlik k o ‘rsatib harakat qilishingizga b o g ‘liq. Qiyin
daqiqalarda ham bir-biringizga yordam berishni unutmanglar. A gar
do ‘stingiz xatolikka yo
7
qo ‘ysa, ha deb noliyvermang. Unga yordam ga
kelishni unutmang. Bugungi h ar bir kiritUgan t o ‘p, har bir ochko uchun
kurashda o ‘zingizni ayamang, jam oaning g ‘alaba qilishi uchun jon bozlik
k o ‘rsating. Bugun sizlar oldingi m a g ‘lubiyatlarni, bir-biringizdan o ‘tgan
xafagarchilikni, qiyinchiliklarni unutingizlar, bunday holat har biringizdan
o ‘tgan bo'lishi mumkin. Shaxsan «Men»ni yengib, ja m o a m iz g ‘alabasini
k o ‘zlab o ‘ynashingiz lozim».
S port faoliyati ja ra y o n in i b o sh q arish d a , ja m o a n in g m u so b aq ad a
g ‘alabaga erishishida, m u rab b iy bilan sp o rtc h in in g o ‘zaro d o ‘sto n a
m unosabatlari jam oadagi m u h itn i yaxshi y o ‘lga q o ‘yishda ijobiy sam ara
beradi.
A yrim m urabbiylarning sportchilarga n isb atan q o ‘po l m u o m alalari,
adolatsizligi, arzim agan x ato
u c h u n qattiq jazo la sh i, qiyin sh aro itlard a
sportchi ko ‘nglini k o ‘tarish uslublaridan foydalanish yo ‘llarini bilm asligi,
g 'alab a yoki m ag'lubiyat sabablarining m ex an izm larin i psixologik tahlil
qilishdagi bilim sizligi m urab b iy bilan sp o rtch i o ‘rtasid a zid diyat va
t o ‘qnashuvlar keltirib ch iq arad i.
S portda nizo va to ‘qn ash u v lar ilmiy n uq tay i n a z ard a n q arag an d a,
sport m ashg‘ulotlari va m u so b aq ala r ja ra y o n id a k o ‘p qirrali ijtim oiy-
psixologik hodisa hisoblanadi. Bu h a r b ir sp o rtch in in g
shaxsiy yoki
jam o a a ’zolari bilan b irg alik d a bo shqa ja m o a sp o rtc h ila rig a , y a ’ni
raqiblariga qarshi y o 'n altirilg an hissiyotlardan iborat b o ‘lgan h arak atlar
yig‘indisidir. Agar to ‘q n ash u v lar uzoq davom etad ig an b o ‘lsa, tegishli
jazo q o ‘llaniladi. B a’zi m urabbiylar jam oadagi yashirin nizo lar to ‘g ‘risida
shikoyat qilib yuradilar, lekin nizolarning kelib ch iq ish sabablarini
o'rganm asligi natijasida ja m o a o ‘yinchilari m u sob aq alard a
k etm a-k et
m ag‘lubiyatga uchraydigan b o ‘lib qoladi.
0 ‘yinda m u stah k am b irlash g an , d o ‘s to n a m u n o sa b a td a b o ‘lgan
jam oaning g ‘alabaga erishishi oson b o ‘lishini sport m utaxassislari ju d a
yaxshi tu sh u n ad ilar. S port m ashg‘uloti va m usobaqalar jaray on id agi
n iz o la r, ziddiyatlar, to 'q n a sh ish holati sportchining qobiliyatiga,
xulq-
a tv o rig a va k o ‘rs a tk ic h la rig a salb iy ta ’sir q ila d i. B u n in g u c h u n
sp o rtc h ila rd a m uloq ot m alakalarini o'stirish va t o ‘qnashish h o latida
o ‘zin in g x atti-h arak atlarin i nazorat qila bilish, faollik va o ‘ziga ishonch
kabi ijobiy irodaviy sifatlarni rivojlantirib borish zarur. M urabb iylar
s p o rt ja m o a la rid a g i o ‘z a ro m u n o sab atlarn i yaxshi yoMga q o ‘yish,
sp o rtc h ila rd a ijobiy x u lq -atv o rn i shakllantirish
u ch u n m axsus ijtim oiy-
psixologik tren in g lar rejasini ishlab chiqishi lozim.
S p o rtch ilarn in g o ‘zaro m unosobatlarida yuz beradigan t o ‘qnashuv
h o la ti inso nning boshqa faoliyat turlarida kechadigan zid diyatlard an
o ‘z i n in g ijtim o iy - p s ix o lo g ik x u s u s iy a tla ri b ila n fa rq q ila d i.
S portchilardagi bu xususiyatlar kam dan kam hoiatlardagina ochiqchasiga
yuzaga ch iqadi. A gar n izo lar t o ‘g ‘ri aniqlansa va oshkora xolislik bilan
b a r ta ra f etilsa, salbiy h is-tu y g ‘ular pasayadi, ja m o a a ’zolari o ‘rtasida
m u s ta h k a m b irlik v u ju d g a k e la d i. N a tija d a o ‘y in c h ila r o ‘rta s id a
k o ‘tarin k i kayfiyat, g ‘alabaga boMgan intiluvchanlik va ishonch oshadi.
Ja m o a a ’zolari o ‘rtasidagi ziddiyatlarning oldini
olish va uni b a rta ra f
qilish sport am aliyotida quyidagi ijtim oiy-psixologik om illarga ham
bogMiq:
