Qurilish chizmalarini chizish mashinasozlik
chizmalarini chizishdan
biroz farq qiladi va asosan ikki xil chiziq qo‘llaniladi. Qirqimga tushgan
konturlar asosiy tutash chiziqlarda, qolgan konturlar va o‘lcham chiziqlari
ingichka tutash chiziqlarda chiziladi.
Qurilish chizmachiligining binolar (turar joy, maktab, korxona, shi-
foxona va boshqalar) chizmalarini chizishni o ‘rgatadigan bo‘limi arxi-
tektura-qurilish chizmachiligiga kiradi. Shunga ko‘ra arxitektura-qurilish
chizmalarini chizish va o ‘qishni ko'rib chiqamiz.
Har qanday bino elementlari (14.1-shakl), funksional vazifasiga ko‘ra,
asosiy ikki:
ko'taruvchi va
to'suvchi guruhlarga ajratiladi. Binolarga
yuklanish - nagruzka tushishi sababli ulami
loyihalash paytida nazarda
tutiladigan barcha yuklanishlar hisobga olinadi. To‘suvchi konstruksiyalar
binoni atmosfera hodisalaridan saqlaydi. B a’zi konstruksiyalar ayni
vaqtda ham ko'taruvchi, ham to ‘suvchi vazifalarini o ‘taydi.
Har bir bino quyidagi asosiy konstruktiv elementlar:
poydevor,
devor, ustunlar,
yopmalar, zinalar, to ‘siqlar,
tom,
derazalar, eshiklar va
hokazolardan tashkil topgan bo‘ladi (14.1-shakl).
400
Qurilishda tatbiq
qilinadigan joylarga qarab, turli standartlashtirilgan
temir-beton buyumlardan foydalaniladi (14.2-shakl). Unda:
1 - poy-
devor bloki\ 2, 3 - yerto 'la uchun devoriy bloklar;
4 - qavatlararo beton
to ‘sharna; 5 - yumaloq teshikli yopma plita;
6 - rigel yoki uzun balka,
7 -
ustun\ 8 — zinapoya mars hi", 9 -
chiqib turuvchi mozaikali plita: 10 —
balkon plitasi.
2-§. Bino elementlari
Poydevor. Poydevor - bino yuklanishini uning asosidagi tuproqqa
o ‘tkazish uchun xizmat qiladi.
Poydevor ostidagi yer
bino asosi deyiladi.
Poydevor asosining chuqurligi tuproqning turiga, yerning yumshoq
yoki qattiqligiga, yerosti suvlarining joylashishiga
hamda binoning
nechta qavatliligiga, turiga, yerto‘laning bo‘lish-bo‘lmasligiga bog‘liq
(14.3-shakl).
Poydevor vazifasiga k o ‘ra har xil:
asosi kengaytirilgan trapetsiya-
simon (14.3-shakl,
a),
asosi kengaytirilgan zinasimon erto'lali,
yig'ma
poydevorli, temir-betondan qurilgan (14.3-shakl,
b), to'g'ri burchakli
xarsang toshlardan (14.3-shakl,
d) boMadi. Binodan asosiga katta
yuklanish tushsa, bino quriladigan yerosti gurunti qattiq bo‘lmasa, uzluk-
siz poydevor yoki qovurg‘ali temir-betondan foydalaniladi (14.2-shakl,
/,
2, 3).
Devorlar. Tashqi va ichki devor turlari
mavjud va ular tosh, yog'och
hamda loydan quriladi. O 'zining konstruksiyasiga ko‘ra toshdan quri-
