‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qurilish chizmalarini chizish mashinasozlik chizmalarini chizishdan 
biroz farq qiladi va asosan ikki xil chiziq qo‘llaniladi. Qirqimga tushgan 
konturlar asosiy tutash chiziqlarda, qolgan konturlar va o‘lcham chiziqlari 
ingichka tutash chiziqlarda chiziladi.
Qurilish chizmachiligining binolar (turar joy, maktab, korxona, shi- 
foxona va boshqalar) chizmalarini chizishni o ‘rgatadigan bo‘limi arxi- 
tektura-qurilish chizmachiligiga kiradi. Shunga ko‘ra arxitektura-qurilish 
chizmalarini chizish va o ‘qishni ko'rib chiqamiz.
Har qanday bino elementlari (14.1-shakl), funksional vazifasiga ko‘ra, 
asosiy ikki: 
ko'taruvchi va to'suvchi guruhlarga ajratiladi. Binolarga 
yuklanish - nagruzka tushishi sababli ulami loyihalash paytida nazarda 
tutiladigan barcha yuklanishlar hisobga olinadi. To‘suvchi konstruksiyalar 
binoni atmosfera hodisalaridan saqlaydi. B a’zi konstruksiyalar ayni 
vaqtda ham ko'taruvchi, ham to ‘suvchi vazifalarini o ‘taydi.
Har bir bino quyidagi asosiy konstruktiv elementlar: 
poydevor, 
devor, ustunlar, yopmalar, zinalar, to ‘siqlar, tom, derazalar, eshiklar va 
hokazolardan tashkil topgan bo‘ladi (14.1-shakl).
400

Qurilishda tatbiq qilinadigan joylarga qarab, turli standartlashtirilgan 
temir-beton buyumlardan foydalaniladi (14.2-shakl). Unda: 
1 - poy- 
devor bloki\ 2, 3 - yerto 'la uchun devoriy bloklar; 4 - qavatlararo beton 
to ‘sharna; 5 - yumaloq teshikli yopma plita; 6 - rigel yoki uzun balka, 
7 -
ustun\ 8 — zinapoya mars hi", 9 - chiqib turuvchi mozaikali plita: 10 — 
balkon plitasi.
2-§. Bino elementlari
Poydevor. Poydevor - bino yuklanishini uning asosidagi tuproqqa 
o ‘tkazish uchun xizmat qiladi. Poydevor ostidagi yer 
bino asosi deyiladi. 
Poydevor asosining chuqurligi tuproqning turiga, yerning yumshoq 
yoki qattiqligiga, yerosti suvlarining joylashishiga hamda binoning 
nechta qavatliligiga, turiga, yerto‘laning bo‘lish-bo‘lmasligiga bog‘liq 
(14.3-shakl).
Poydevor vazifasiga k o ‘ra har xil: 
asosi kengaytirilgan trapetsiya- 
simon (14.3-shakl, a), asosi kengaytirilgan zinasimon erto'lali, yig'ma 
poydevorli, temir-betondan qurilgan (14.3-shakl, b), to'g'ri burchakli 
xarsang toshlardan (14.3-shakl, d) boMadi. Binodan asosiga katta 
yuklanish tushsa, bino quriladigan yerosti gurunti qattiq bo‘lmasa, uzluk- 
siz poydevor yoki qovurg‘ali temir-betondan foydalaniladi (14.2-shakl,
/, 
2, 3).
Devorlar. Tashqi va ichki devor turlari mavjud va ular tosh, yog'och 
hamda loydan quriladi. O 'zining konstruksiyasiga ko‘ra toshdan quri-

Download 13,35 Mb.