asosi qanchaga teng ekanligi aniqlab olinadi. Konus asoslari
1 nuqtada 2 m,
2 nuqtada 4 m
, 3 nuqtada 6 m ga teng bo‘ladi.
1
nuqtadan radiusi
R2, 2 nuqtadan R4, 3 nuqtadan
R6 m larda yoylar
chizib, ularga
A va
В nuqtalardan urinmalar chiziladi. Shunda apparel
yonbag‘irlarining
0 tekislik bilan kesishgan chiziqlari hosil bo‘ladi.
Apparel orqa yonbag‘rining qiyaligi
i = 1:1 bo‘lgani uchun qiyalik tekislik
P. o ‘tkazilib, unga qiyaliklar grafigidan / j =l m o ‘lchab olib,
uch marta
qo‘yib chiqiladi. Va u nuqtalardan tekislik gorizontallari o ‘tkaziladi,
ulam ing
1 va
2 nuqtalardan o ‘tkazilgan yonbag‘irlar gorizontallari bilan
kesishgan nuqtalari orqali izlayotgan chegara chiziqlari aniqlanadi.
4-m isol. Adiming ustirog‘ida maydoncha (supa) tayyorlansin
(13.21-shakl). Maydoncha belgisi
33, uning bir qismi tuproq to‘kish,
ikkinchi qismida tuproq qazish ishlarini olib borishga m o‘ljallangan.
Maydoncha yonbag‘irlaridagi
tuproq qazish qiyaligi
i= 1:1, tuproq
to‘kish qiyaligi
i= 1:2 ga teng. Bu yerda tuproq qazish va to ‘kish
ishlarining o ‘zaro chegara chizig‘i va toporafik sirt bilan kesishgan
chiziqlarini aniqlashga to ‘g ‘ri keladi.
Chizmada maydoncha plani gorizontallari
bilan kerakli masshtabda
chizib olinadi. Qiyalik masshtab grafigi ham chiziladi (13.21-shakl,
a). Chizma bo'yicha maydonchaga nisbatan tuproq qazish va to ‘kish
tomonlari chegara nuqtalari aniqlanadi. Qiyalik masshtab tekisliklarining
gorizontallari o ‘tkaziladi (13.21-shakl,
b). Endi qiyalik (tekislik)
gorizontallarining topografik sirt gorizontallari bilan kesishgan nuqtalari
aniqlanadi va ular orqali izlayotgan kesishish chiziqlari yasaladi
(13.21-shakl,
d).
Qiya tekislikda yer inshooti maydonchasini qurish (13.22-shakl)
va unga chiqadigan apparelni tayyorlashda,
adiming notekis joylarini
tekislash maqsadida qirqish (qazish), to ‘kish kabi tuproq ishlari bajarilishi
lozim. Shunga muvofiq, gorizontal belgisi 10 m deb belgilangan maydon-
chaning ко Ч агта (tuproq to‘kiladigan joy)ni tekislash va o ‘yib olish
bilan bog‘liq ishlaming chegarasi berilgan plan bo'yicha aniqlash talab
qilingan bo‘lsin.
Apparel qiyaligi
i= 2 :l, maydoncha yonbag‘irlarining nishabi tuproq
to ‘kiladigan joyda /r = 1:2, qaziladigan jo y d a /^. = 1:1 berilgan.
Berilgan qiyaliklaming intervallarini aniqlash uchun qiyalik masshtabi
grafigi tuzib olinadi. M aydoncha tomonlariga
perpendikular qilib qiya-
390
29
30
31 32
33
3b
35
36
37
13.21-shakl.
lik masshtablarining chiziqlari o ‘tkaziladi. Ularda qiyalik nishabi
intervallari belgilanadi va gorizlntallari o ‘tkazilib, ulam ing topografik
sirt gorizontallari bilan mos ravishda kesishish nuqtalari yordamida
izlayotgan chiziqlar topiladi.
Apparelga uning qiyaligi
i= 2:7 b o ‘yicha qiyalik masshtabi
grafigida
intervallari qo‘yib chiqiladi va yonbag‘rining gorizontallari chiziladi.
391
Ulaming topografik sirt gorizonttalari bilan mos holda kesishgan nuq-
talari orqali kesishish chizig‘i aniqlanadi.
Ba’zida, maydonchaga chiqish yoki tushishda aylanma apparellardan
foydalaniladi. Ularni planda chizish 13.22-shaklda ko‘rsatilgan.
Apparel intervallarini uning o ‘qiga oMchab qo'yiladi va ularga urinma
markaz
0 orqali o ‘tkaziladi. Bu chiziqlaming apparel chegara chiziqlari
nuqtalaridan konus asoslari chiziladi. Birinchi konus uchidan ikkinchi
konus asosiga lekalo yordamida urinma egri chiziqlar chiziladi.
Bu egri
chiziqlaming topografik sirt gorizontallari bilan kesishgan nuqtalari
orqali izlayotgan kesishish chizig‘i aniqlanadi.
5-m isol.
25 belgili maydoncha va unga chiqish yoMkali (yo‘lakli)
yer qurilish ishlari topografik sirtda bajarilsin (13.23-shakl). Topografik
gorizontallari, apparel qiyaligi /,=1:4, tuproq to'kish yonbag'irlarning
nishabi
iT= 1:2, tuproq qazish yonbag‘rining qiyaligi
iK =1:1,5
berilgan
boMsin. Maydonchaga chiqadigan yo'lkaning yarimyumaloq qismi
mavjud b o iib , bu misol quyidagicha bajarilishi mumkin:
1) chiziqli masshtab va masshtab qiyaliklari grafigi chizib olinadi;
