uringanlar. Professional sport tashkilotlari, birinchi navbatda, xarajatlarni ortishiga qaramay, o’z
ishini saqlash va sport klublari (jamoalar) egalarining daromadining o’sishini
qullab ligada
asosiy
me’yoriy hujjatlar uning konstitutsiya yoki ustav hisoblanadi. Misol uchun, sport klubi
Prezidenti o’z vazifalaridan tashqari, yangi jamoani qabul qilish tartibi, o’yinchilarni tartibga
solish bilan bog’liq masalalarni ham o’z ichiga oladi.
Ularning mehnat sharoitlarini tavsiflovchi jihatlari bor:
1) jamoalar tarkibini shakllantirish;
2) futbolchilar bilan shartnomalar tuzish;
3) liga jamoalari futbolchilarini yig’ish;
4) liga doirasida futbolchilarni taqsimlashga o’tish tartibi.
Futbol ligasi tuzilishi futbol egalari
o’rtasidagi iqtisodiy raqobat yo’qoladi,
ligada a’zolik qoidalarini rivojlantirish,
o’quv jarayoniga
soddalashtirilgan kirish
vakolatli, va oxir-oqibat to’g’ridan-to’g’ri
televideniye va tomoshabinlar bilan aloqa
uchun keng imkoniyatlar taqdim
etiladi. Sport va faoliyati rivojida muhim
o’zgarishlar
orasida futbolchilar maoshi
haqida chegaralarini belgilash to’g’risidagi
fikrlar jamlanadi.
Jismoniy tarbiya darslarini o’qitish sifatini oshirish borasida maxsus dasturlar ta’limni
rivojlantirishda matematika, ekologiya, ijtimoiy va madaniy tarix fanlarini o’qitish bilan birga,
jismoniy tarbiya darslarini ham uzlusiz tashkil etish aynan belgila olingan.
Shuningdek, 21-asrda yoshlarga innovatsion ta’lim berish yo’llari ham belgila olingan
bo’lib, yangi g’oya va nazariyalarni shakllanishida asosiy ahamiyatga ega. Qolaversa, talabalarni
jismoniy tarbiya va sport musobaqalarni tashkil etish va o’z faoliyati natajalariga ega bo’lishga
undaydi
3
.
AQShda har bir o’quvchiga fanlar bo’yicha olgan bilimlari jamlangan attestatlar
beriladi. Kollejlarda o’qish istagida hujjat topshirgan o’qituvchilar yuqori o’rta maktabning
so’nggi ikki yili bilimlari hajmida kirish test sinovlaridan o’tkaziladi. O’g’il-
qizlarning tanlagan kasbiga layoqati va qobiliyati ham aniqlanadi.
Maktablarda qo’llanilishi mumkin bo’lgan vositalar elektron yozuv apparatlari (kalligrafiya va
yozuv qoidalarini takomillashtirishga yordam beradigan moslamalar) ta’lim televideniyesi,
3
6
qo’lda ko’tarib yuradigan
elektron til laboratoriyasi, slaydlar, videoapparaturalar,
kompyuter va hokazolardan iborat.
XXI asr arafasida AQSh yangi qabul qilingan «2000-yilda Amerika ta’lim strategiyasi»
dasturi e’lon qilindi.
Oliy o’quv yurtlarida ilmiy izlanishlar olib borish bo’yicha AQSh jahon mamlakatlari
orasida yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. Bu mamlakatda ilmiy izlanishlar uchun ajratilgan
mablag’ning 48 foizini davlat tomonidan 50 foizini firma konsern
sindikatlardan undiriladi,
qolganlarini oliy o’quv yurtlarining manbalari tashkil qilindi.
Xorijiy mamlakatlarda ishlab chiqilgan jismoniy tarbiya darslarini o’qitish sifatini oshirish
borasida maxsus dasturlar keng ommaga mo’ljallangan bo’lib, jismoniy tarbiya va sport ta’limini
rivojlantirish asosida an’anaviy dastur qabul qilingan bo’lib, “bir me’yor hammaga mos” shiori
ostida rivojlantiruvchi mezon sifatida xizmat qilmoqda. Bu esa mutanosib ravishda barcha
talabalarning jismoniy rivojlanishiga, imkoniyat va o’z qobiliyatlarini ishga solishga undaydi.
Bunga asosan har bir shaxs uchun maxsus yo’naltiruvchi dasturlar ishlab chiqiladi
4
.
Fransiya jahondagi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar ichida yetakchi o’rinlardan birini
egallaydi. Uning ta’lim tizimlari ham qadimiy va boy tarixga ega. Bu mamlakatda «Ta’lim
haqidagi» qonun dastlab 1955 yilda qabul qilinib 1975 yilda unga qator o’zgartirishlar kiritilgan.
Fransiya davlatining hozirgi davrda amal qilinayotgan «Ta’lim haqidagi qonun»i 1989 yil
10 iyulda qabul qilingan bo’lib, uning o’zgartirilishiga ta’lim strategiyasida ro’y bergan
o’zgarishlar mamlakatning ichki tashqi siyosatida islohotlar yuzaga kelgan Iqtisodiy sharoitlar
chet el pedagogikasidagi ilg’or texnologiyalarning mamlakat ta’lim
tizimlariga kirib kelishi
o’quv predmetlarining integratsiyalari va boshqalar sabab bo’ld
i.
Fransiya ta’limida bolalarning go’daklik chog’idanoq maktabda o’qitish uchun tayyor
holda olib kelish g’oyat muhim masala hisoblanadi. Bu bosqichda tarbiyalanuvchilar
quyidagicha tabaqalashtirilgan: kichik guruh (2-4 yosh), o’rta guruh (4-5 yosh), katta guruh (5-
6 yosh). Maktabga tayyorlov guruhi (5-6 yosh) bo’lib, ularga Fransiyada 100% shu yoshdagi
bolalar qamrab olingan. Bolalarni maktabga tayyorlash uchun alohida dastur va darsliklar
mavjud.
Fransiya boshlang’ich ta’lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bo’lgan bolalar jalb
qilinadilar. Boshlang’ich maktab bepul va majburiy. Uning vazifasi o’qish, yozish hisoblash
malakasini berishdir. O’quv mashg’ulotlari ertalab soat 9 dan 12 gacha hamda soat 14 dan 16
gacha 5 soat davom etadi. Maktabda ovqatlanish pullik lekin juda arzonlashtirilgan narxlarda.
Boshlang’ich sinflarda o’qish uch bosqichda amalga oshiriladi:
4
7
