|
ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ
Pdf ko'rish
|
| bet | 113/126 | | Sana | 21.11.2023 | | Hajmi | 8,97 Mb. | | #102642 |
Bog'liq Fizika 6-klass59-TEMA
SES SHAMALARÍ
Sesler juwan hám jińishke, bálent hám tómen, jaǵımlı hám jaǵımsız
boladı. Olar bir-birinen qanday shamaları menen ózgeshelenedi? Bunıń
ushın arnawlı shamalar kirgizilgen.
1. Sestiń qattılıǵı. 125-súwrettegi kamertonnıń shar tiymegen
shaqasına áste ǵana rezina balǵa menen urayıq. Sonda kamertonnıń
terbeliwi aqıbetinde shar belgili bir uzaqlıqqa barıp keledi. Balǵa
menen
qattıraq
urayıq.
Shar
aldıńǵıdan
uzaǵıraqqa
barıp
keledi. Kamertonnıń terbeliwi dáwirinde eń úlken awısıwına
terbelisler amplitudası delinedi. Kamerton qansha úlken amplituda
menen terbelse, onnan shıǵatuǵın sestiń qattılıǵı sonsha úlken boladı.
Ses energiyaǵa iye. Eger ses energiyası belgili bir shamadan kishi bolsa,
insan bunday seslerdi esitpeydi. Bul tómengi shegaraǵa 1m
2
maydanǵa
tuwrı keletuǵın sestiń quwatlıǵı 0,000001 mkW dep belgilengen. Birlik
maydanǵa tuwrı keletuǵın sestiń quwatlıǵı 1 W/m
2
qa jetkende insan
qulaǵında awırıw sezinedi hám terbelislerdi ses sıpatında qabıllamaydı.
Sestiń qattılıǵı 1858-jılı nemec fizikleri V. Veter hám G. Fexner
tárepinen usınılǵan nızam tiykarında anıqlanadı. Insan sezetuǵın ses
qattılıǵınıń tómengi shegarası Bell dep belgilengen. Bul birlik telefondı
oylap tapqan G. Bell húrmetine qoyılǵan. Awırıw seziniw shegarası 130
dB dep qabıl etilgen. (1 decibel = 1dB = 0,1 B). Sonlıqtan ásten
gúrrińlesiwde 40 dB, shawqımda 80 dB, samolyotta 110–120 dB ge
teń. Sestiń biyikligin mexanikalıq hám elektr
qurılmalar járdeminde kúsheytiw múmkin.
Mısalı, kernaydan shıǵatuǵın dawıstı bir
tárepke qarap baǵdarlap, tarqalıw maydanı
kishireytiledi.
«Rupor»
(127-súwret)
da
usınday sesti baǵdarlap beredi. Áyyemde sesti
kúsheytip beretuǵın apparaturalar bolma-
ǵanında, «qulaq awırıw» adamlar rupordı
qula ǵına qoyıp esitken.
127-súwret.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ
|
