119
Dál usınday qubılıstı sharikli ruchkanı júnnen
jasalǵan buyımǵa súykep qaǵaz bóleklerin,
basqa jeńil predmetlerge hám hátte jińishke
suw aǵımına tásir etetuǵının baqlaw múmkin
(84-súwret).
83-súwret.
1
2
3
84-súwret.
Shokolad oralǵan shıtırlaq metall qaǵazdı 2 sm keńlikte kesip
onı qálemge orap cilindr jasayıq. Sońınan onıń ushınan tesip jip
járdeminde ildirip qoyayıq. Shiyshe tayaqshanı shayıǵa súykep ildirip
qoyǵan cilindrge jaqınlastırsaq ol tayaqshaǵa tartıladı hám tayaqshaǵa
tiygennen keyin onnan iyteriledi! Ekinshi bir jipke ildirilgen cilindrge
júnge súykelgen yantar tayaqshanı jaqınlastırayıq. Cilindr yantar
tayaqshaǵa tartılıp oǵan tiygennen keyin onnan iyteriledi (85-súwret).
Bularǵa sebep cilindrler tayaqshalarǵa tiygennen soń elekterlenip qalıwı
bolıp tabıladı.
85-súwret.
Endi cilindrlerge tayaqshanıń ornın almastırıp jaqınlastırayıq.
Cilindr lerdiń jáne tayaqshalarǵa tartılǵanlıǵın baqlaw múmkin.
Tájiriybelerden tómendegi juwmaqlardı shıǵaramız:
1. Elektrlengen deneler
basqa elektrlenbegen denelerdi, mısalı,
mayda qaǵaz bóleklerin, shashtıń túklerin ózine tartadı.
2. Elektrlengen birdey tayaqshalardan zaryad alǵan deneler bir-
birinen iyteriledi. Shiyshe hám yantar tayaqshalardan zaryad alǵan
deneler bir-birine tartıladı.
120
Demek, shayıǵa súykelgen shiyshe tayaqshada bir túrdegi
elektr
zaryadları, júnge súykelgen yantar tayaqshada ekinshi túrdegi elektr
zaryadları boladı eken.
Francuz alımı Sh. Dyufe hám amerikalı alım B. Franklin
usınısına muwapıq birinshi túrdegi zaryadtı shártli túrde
oń
