zaryad dep, ekinshi túrdegi zaryadtı shártli túrde teris zaryad




Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/126
Sana21.11.2023
Hajmi8,97 Mb.
#102642
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   126
Bog'liq
Fizika 6-klass

zaryad dep, ekinshi túrdegi zaryadtı shártli túrde teris zaryad 
dep atawǵa kelisilgen.
Ne sebepten elektrlenbegen deneler elektrlengen denelerge tartıladı?
20-ásirdiń baslarında fizikler atomnıń dúzilisin úyrenip, onıń
ortasında (oń) zaryadlanǵan yadro hám onıń átirapında (teris) zaryad-
lanǵan elektronlar aylanıp júretuǵının anıqladı (86-súwret).
neytron
proton
elektron
86-súwret.
87-súwret.
Atom yajrosınıń ólshemi atom ólsheminen shama menen júz mıń
ese kishi. Biraq, yadroda atomnıń ámelde barlıq massası toplanǵan
boladı. Atomnıń yadrosında oń zaryadqa iye bolǵan proton hám
zaryadqa iye emes neytron boladı. Yadronıń átirapında aylanıp júrgen
elektronlardıń massası shama menen eki mıń ese kishi bolıp, yadroǵa
tartılıwı sebepli onnan belgili aralıqta aylanıp júredi. Proton zaryadınıń
muǵdarı san mánisi jaǵınan elektron zaryadına teń. Sonlıqtan,
atomnıń ulıwma zaryadı nolge teń. Eger eki deneni alıp júdá
jaqınlastırsaq (súykestirsek) atomdaǵı ayırım elektronlar bir deneden
ekinshisine ótip qaladı. Sonda elektronlar ótip qalǵan dene teris,
elektronın bergen dene oń belgide zaryadlanadı.
Solay etip artıqsha elektronlarǵa iye bolǵan dene teris belgili
zaryadqa, elektronları jetispeytuǵın dene oń belgili zaryadqa iye
boladı.
Demek, elektr zaryadları tek zaryadlanǵan bóleksheler arqalı bir
deneden ekinshisine ótedi.
Oń zaryadlanǵan tayaqsha zaryadlanbaǵan metall gilzaǵa jaqın-
lastırılsa, metall gilza tayaqshaǵa tartıladı (87-súwret). Sebebi nede?


121
Bunıń sebebi, gilzadaǵı erkin elektronlar tayaqshadaǵı oń zaryad-
larǵa tartılıp, gilzanıń bir tárepine toplanadı. Onıń qarama-qarsı
tárepinde oń zaryadlar qaladı. Teris zaryadlar, oń zaryadlarǵa qara ǵan-
da jaqın jaylasqanlıqtan tartısıw kúshi iyterisiw kúshinen úlken boladı.
1. Deneler súykeliskende ne sebepten elektrlenip qaladı?
2. Elektrlesiw qubılısı paydalı ma yamasa zıyanlı ma?
3. Tábiyatta elekstrlesiwge tiyisli qanday qubılıstı baqlaǵansız?

Download 8,97 Mb.
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   126




Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



zaryad dep, ekinshi túrdegi zaryadtı shártli túrde teris zaryad

Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish